Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Mirosław Wincenciak Sędziowie Sędzia NSA Tamara Dziełakowska (spr.) Sędzia del. WSA Agnieszka Miernik po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2020 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M. L. i J. P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 marca 2019 r. sygn. akt I SA/Wa 2193/18 w sprawie ze skargi M. L. i J. P. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] września 2018 r., nr [...] w przedmiocie odmowy potwierdzenia prawa do rekompensaty oddala skargę kasacyjną.
Zaskarżonym wyrokiem z 22 marca 2019 r. (sygn. akt I SA/Wa 2193/18) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie - na podstawie art. 151 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r., poz. 1369) określanej dalej jako "P.p.s.a." - oddalił skargę M. L. i J. P. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z [...] września 2018 r. utrzymującą w mocy decyzję Wojewody Mazowieckiego z [...] kwietnia 2018 r. odmawiającą skarżącym potwierdzenia prawa do rekompensaty.
Jak wynika z akt sprawy, w szczególności treści ww. decyzji powodem odmowy było niespełnienie przez właściciela mienia (majątku ziemskiego [...] i folwarku [...] w woj. [...]) J. P., jak również przez jego spadkobierców, warunku "repatriacji" na terytorium Polski. Organy uznały, że w świetle przepisów ustawy z 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169, poz. 1418 ze zm.), określanej dalej jako "ustawa zabużańska", niezbędną przesłanką uprawniającą do potwierdzenia prawa do rekompensaty jest powrót właściciela lub jego spadkobierców na terytorium Polski w jej powojennych granicach. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynikało natomiast, że ani właściciel mienia J. P., ani jego spadkobiercy po opuszczeniu byłego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nigdy nie powrócili na terytorium Polski w jej powojennych granicach. J. P. w związku z okolicznościami związanymi z wojną rozpoczętą w 1939 r. w warunkach przymusu opuścił tereny byłej Rzeczypospolitej Polskiej. Został aresztowany przez NKWD i wywieziony do więzienia w Mińsku, a następnie w 1940 r. zamordowany w Katyniu. Jego żona i dzieci zostały wywiezione do Kazachstanu, skąd następnie wyjechali wraz z armią gen. Andersa. Do Polski nigdy nie powrócili. R. P. (ojciec skarżącego J. P.) zmarł w Hiszpanii, K. P. zmarła w Wielkiej Brytanii, a M. L. zamieszkuje w Stanach Zjednoczonych Ameryki.
Podzielając w całości pogląd organów, co do konieczności powrotu na ziemie polskie w ich powojennych granicach jako przesłanki przyznania rekompensaty Sąd pierwszej instancji wskazał na art. 1-2 ustawy zabużańskiej. Wyjaśnił, że prawo do rekompensaty przysługuje z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej w wyniku wypędzenia z byłego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego opuszczenia w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r., dokonanego na podstawie wymienionych w ustawie układów republikańskich (art. 1 ust. 1 pkt 1 -3), umowy z 6 lipca 1945 r. (art. 1 ust. 1 pkt 4) bądź umowy granicznej z 15 lutego 1951 r. (art. 1 ust. 1a). Przepisy ustawy stosuje się także do osób, które na skutek innych okoliczności związanych z wojną rozpoczętą w 1939 r., były zmuszone opuścić byłe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 1 ust. 2). W myśl art. 2 tej ustawy (przy uwzględnieniu treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23 października 2012 r., SK 11/12) prawo do rekompensaty przysługuje właścicielowi nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli spełnia on łącznie następujące wymogi: był w dniu 1 września 1939 r. obywatelem polskim oraz opuścił byłe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z przyczyn, o których mowa w art. 1. Artykuł 3 ust. 2 zd. 1 stanowi zaś, że w przypadku śmierci właściciela nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do rekompensaty przysługuje wszystkim spadkobiercom, albo niektórym wskazanym przez pozostałych spadkobierców, jeżeli spełniają wymóg określony w art. 2 pkt 2 (posiadają obywatelstwo polskie).