Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Joanna Runge-Lissowska (spr.) sędzia NSA Jolanta Sikorska sędzia del. WSA Dorota Jadwiszczok Protokolant sekretarz sądowy Justyna Stępień po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2017 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skarg kasacyjnych [...] S.A. z siedzibą w Warszawie oraz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta m.st. Warszawy od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 listopada 2015 r. sygn. akt IV SA/Wa 1971/15 w sprawie ze skargi M.K. na decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia [...] kwietnia 2015 r. Nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego oddala skargi kasacyjne.
Wyrokiem z dnia 17 listopada 2015 r., sygn. akt IV SA/Wa 1971/15, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu skargi M.K., uchylił decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia [...] kwietnia 2015 r. nr [...] oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Prezydenta m.st. Warszawy z dnia [...] listopada 2014 r., nr [...], w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego.
Wyrok powyższy zapadł w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych:
Decyzją Naczelnika Wydziału Terenów Urzędu Dzielnicy Warszawa Wola z dnia [...] marca 1978 r., znak [...], Skarb Państwa nabył własność nieruchomości o pow. 8013 m² położonej w Warszawie oznaczonej jako "[...]" stanowiącej współwłasność S.B., Z.G. i K.H., po 1/3 części. Nieruchomość ta, zgodnie z decyzją Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia [...] września 1973 r., nr [...], miała być przeznaczona pod budowę osiedla mieszkaniowego "[...]". Obecnie teren wywłaszczonej nieruchomości stanowią części działek o nr ew. [...] z obrębu [...]. Działki ew. [...] stanowią własność m.st. Warszawy.
W dniu [...] października 1997 r. Z.G., M.K., J.S., R.H. i E.H., spadkobiercy wywłaszczonych właścicieli wystąpili o zwrot wywłaszczonej nieruchomości wskazując, że grunt został częściowo zabudowany przez T.P. oraz Komendę Stołeczną Policji a więc niezgodnie z celem wywłaszczenia.
Niniejsza sprawa dotyczy działki dawniej o nr [...], obecnie oznaczonej nr [...], będącej własnością Skarbu Pastwa, a pozostającej w użytkowaniu wieczystym O.P. S.A.
Decyzją z dnia [...] listopada 2014 r., Prezydent m.st. Warszawy orzekł o umorzeniu postępowania w sprawie roszczenia o zwrot nieruchomości w odniesieniu do nieruchomości oznaczonej dawniej jako część działki ewidencyjnej nr [...], obecnie działka ewidencyjna [...], a utrzymując w mocy tę decyzję decyzją z [...] kwietnia 2015 r., Wojewoda Mazowiecki, wskazał, że w sytuacji w której nieruchomość została sprzedana lub oddana w użytkowanie wieczyste po 31 grudnia 1997 r., nie jest w istocie możliwy zwrot nieruchomości chronionej rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych, co skutkuje negatywną przesłanką do zwrotu tej nieruchomości, nie oznacza to jednak pozbawienia dawnego właściciela lub jego spadkobierców praw w ogóle gdyż w istocie oznacza wyłącznie to, że nieruchomość nie może być oddana w naturze, a pozostaje droga postępowania cywilnego przed sądem powszechnym w sprawie o odszkodowanie.
Rozpoznając skargę M.K. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wskazał: Podstawą prawną wydanej decyzji był art. 105 § 1 k.p.a. zgodnie z którym w sytuacji w której postępowanie stało się bezprzedmiotowe w części lub w całości, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania w odpowiedniej części. Sprawa jest bezprzedmiotowa gdy brak przedmiotu rozpatrzenia sprawy, brak podstawy prawnej do wydania decyzji - czyli gdy dana sprawa nie podlega merytorycznemu załatwieniu w formie decyzji administracyjnej lub postanowienia. W niniejszej sprawie taka sytuacja nie zachodzi ponieważ skarżącej przysługuje, wynikające z art. 136 ust. 3 w związku z art. 229 ustawy o gospodarce nieruchomościami, roszczenie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości. Zgodnie z art. 136 ust. 1 u.g.n. nieruchomość wywłaszczona nie może być użyta na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu, chyba że poprzedni właściciel lub jego spadkobierca nie złożą wniosku o zwrot tej nieruchomości. Zgodnie zaś z art. 136 ust. 3 warunkiem zwrotu nieruchomości jest zwrot odszkodowania. Ustawodawca w art. 229 u.g.n ograniczył termin dochodzenia tego rodzaju roszczeń wskazując, że roszczenie o którym mowa w art. 136 ust. 3 u.g.n. nie przysługuje jeżeli przed dniem wejścia w życie tej ustawy, tj. 1 stycznia 1998 r., nieruchomość została sprzedana albo ustanowiono na niej prawo użytkowania wieczystego na rzecz osoby trzeciej i prawo to zostało ujawnione w księdze wieczystej. Innymi słowy roszczenie wygasa gdy nowe prawo własności lub prawo użytkowania wieczystego zostało ujawnione w księdze wieczystej przed 1 stycznia 1998 r. W niniejszej sprawie prawo użytkowania wieczystego zostało ujawnione po tej dacie i w związku z tym, organ prawidłowo uznał, że nie doszło do wygaśnięcia roszczenia. Jednak powoływane przez organ II instancji poglądy doktryny dotyczą innego stanu faktycznego, czyli sytuacji w której roszczenie o zwrot wygasło i w takiej sytuacji rzeczywiście mamy do czynienia z bezprzedmiotowością postępowania. W sytuacji w której doszło do zbycia nieruchomości, a prawa nabywcy zostały ujawnione w księdze wieczystej, podkreślić należy, że tego rodzaju rozstrzygnięcie wymaga oceny merytorycznej. Takiej oceny w niniejszej sprawie zabrakło. Decyzja umarzająca postępowanie jest decyzją wyłącznie procesową. W sytuacji w której roszczenie nie wygasło organ zobowiązany był do oceny, w świetle art. 136 § 3 u.g.n., czy zostały spełnione przesłanki do zwrotu nieruchomości tzn. ustalenia czy wywłaszczona nieruchomość została wykorzystana na cel inny niż określony w decyzji wywłaszczeniowej. Okoliczność złożenia w określonej dacie przez spadkobierców wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości jest bowiem niesporna. Organ, wbrew dyspozycji art. 136 § 3 u.g.n. zaniechał wykonania tego obowiązku.