Minister podniósł, że ustawodawca określając krąg osób uprawnionych do rekompensaty za utracone mienie nie przyznał tego prawa wszystkim obywatelom polskim, posiadającym majątki na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy zmuszeni byli je pozostawić, ale wyłącznie tym, którzy spełniali łącznie warunki określone w art. 1 i art. 2 ustawy. Prawo do rekompensaty na podstawie przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. przysługuje właścicielowi nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli spełnia on łącznie następujące wymogi: był w dniu 1 września 1939 r. obywatelem polskim i miał miejsce zamieszkania na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, opuścił je z przyczyn, o których mowa w art. 1 ustawy oraz posiada obywatelstwo polskie. Niespełnienie choćby jednej z wymienionych w powyższym przepisie przesłanek, powoduje utratę uprawnień do rekompensaty za mienie pozostawione poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
W przedmiotowej sprawie Wojewoda [...] odmówił A. R. potwierdzenia prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia przez A. D. nieruchomości położonej poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej w majątku "[...]", powiat [...], województwo [...]. W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia organ wojewódzki wskazał, że właściciel ww. nieruchomości A. D. nie spełnił warunku opuszczenia byłego terytorium państwa polskiego.
W ocenie organu odwoławczego organ I instancji słusznie ustalił na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, że właścicielem pozostawionej nieruchomości był A. D., a nie jego syn S. D..
Minister zauważył, że jednym z warunków nabycia prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej jest opuszczenie byłego terytorium RP lub niemożność powrotu na to terytorium z przyczyn, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. Istotną okolicznością w rozstrzyganej sprawie jest zatem fakt, że A. D. zmarł w dniu [...] października 1941 r. we wsi [...] ([...]) powiat [...] ([...]), nie opuszczając byłego terytorium państwa polskiego. Nabycie zaś prawa do rekompensaty przez spadkobierców ma charakter pochodny względem praw byłego właściciela. Jeśli były właściciel nie zrealizował przesłanek z art. 2 w związku z art. 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r., to jego spadkobiercy nie mogą nabyć prawa do rekompensaty. Niniejsze potwierdza wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 marca 2018 r., sygn. akt I OSK 1038/16.
Reasumując organ II instancji w oparciu o zebrany materiał dowodowy stwierdził, że nie zostały spełnione ustawowe przesłanki określone w ustawie z dnia 8 lipca 2005 r. pozwalające na wydanie decyzji potwierdzającej prawo do rekompensaty.
Skargę na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniósł A. R. podnosząc, że uważa ją za niesprawiedliwą, niesłuszną i sprzeczną z duchem ustawy o rekompensatach za mienie pozostawione na Kresach. Zdaniem skarżącego zaskarżona decyzja narusza ponadto standardy konstytucyjne. Rekompensata [...] jest bowiem prawem majątkowym, objętym ochroną konstytucyjną. Wykładnia przepisów musi zatem uwzględniać takie zasady konstytucyjne, jak zasada proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji), równej ochrony praw majątkowych i prawa dziedziczenia (art. 64 ust. 2 Konstytucji) oraz równego traktowania przez władze publiczne (art. 32 Konstytucji). Skarżący wskazał, że właścicielem majątku "[...]" przed wybuchem wojny był A. D., który był w dniu 1 września 1939 roku obywatelem polskim, zamieszkiwał w tym dniu na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ale nie opuścił tego terenu z przyczyn, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku, ponieważ zmarł w 1941 roku. Tuż przed wybuchem wojny, pod koniec sierpnia 1939 roku A. D. przekazał swój majątek synowi S., jednak nie zdążył tego potwierdzić formalnie ze względu na wybuch wojny. S. D. przez cały okres wojny posiadał dwa miejsca zamieszkania i również przez cały ten okres przebywał poza byłym terytorium Rzeczypospolitej. Wobec powyższych faktów zdaniem skarżącego, przyczyny wymienione w art. 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku znajdują zastosowanie wobec S. D.. Nowelizacja ustawy w 2012 roku pozwoliła na włączenie S. D. jako uprawnionego do rekompensaty z uwagi na wprowadzenie możliwości uznania kilku miejsc zamieszkania przez właścicieli utraconych majątków. Spełnione zostały wszystkie przesłanki: był w dniu 1 września 1939 r. obywatelem polskim i miał miejsce zamieszkania na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz z przyczyn, o których mowa w art. 1, nie mógł do niego powrócić.