Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Dariusz Chaciński (spr.) Sędziowie WSA Marta Kołtun-Kulik WSA Gabriela Nowak Protokolant referent Joanna Kicińska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 lutego 2016 r. sprawy ze skargi F. D. i Z. D. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] sierpnia 2015 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] października 2014 r., nr [...]; 2. zasądza od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz skarżących F. D. i Z. D. solidarnie kwotę 457 (czterysta pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Naczelnik Gminy [...] decyzją z dnia [...] stycznia 1980 r. orzekł o przejęciu na własność Państwa gospodarstwa rolnego położonego we wsiach [...] i [...], stanowiącego własność R. D., F. D. i Z. D.. Decyzją z dnia [...] maja 1988 r. Wojewoda [...] stwierdził nieważność decyzji z [...] stycznia 1980 r. w części dotyczącej przejęcia na własność Państwa udziałów w gospodarstwie stanowiących współwłasność F. D. i Z. D.
Z wnioskiem o stwierdzenie nieważności powołanej wyżej decyzji Naczelnika Gminy [...] z [...] stycznia 1980 r. w pozostałej części, tj. części stanowiącej byłą własność R. D., wystąpili następcy prawni byłej właścicielki przejętej nieruchomości - F. D. i Z. D.
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją z dnia [...] października 2014 r. odmówił stwierdzenia nieważności decyzji Naczelnika Gminy [...] z dnia [...] stycznia 1980 r., w części dotyczącej przejęcia na własność Skarbu Państwa udziału R. D. w wysokości 4/18 w nieruchomości oznaczonej numerami działek: [...] położonej w miejscowości [...] oraz udziału w wysokości 4/6 w nieruchomości oznaczonej nr [...], położonej w [...].
Z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy wystąpili F. D. oraz Z.D.
Po rozpatrzeniu tego wniosku Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją z dnia [...] sierpnia 2015 r. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.
W uzasadnieniu decyzji Minister wyjaśnił, że decyzja Naczelnika Gminy [...] z dnia [...] stycznia 1980 r., w części dotyczącej przejęcia na własność Państwa udziału R. D. w wysokości 4/18 w nieruchomości oznaczonej numerami działek: [...] położonej w miejscowości [...] oraz udziału w wysokości 4/6 w nieruchomości oznaczonej nr [...], położonej w [...], została wydana na podstawie art. 45 oraz art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140). Zgodnie z art. 45 ustawy, jeżeli rolnik nie posiadał następców lub gdy następca nie spełniał warunków do przejęcia gospodarstwa rolnego albo odmówił jego przejęcia, gospodarstwo rolne na wniosek rolnika przejmowało Państwo. Przepis art. 52 ust. 2 wskazywał natomiast, że przekazanie gospodarstwa Państwu następowało w drodze decyzji naczelnika gminy. Z powyższego wynika zatem, że przejęcie gospodarstwa rolnego przez Państwo na gruncie art. 45 było możliwe w przypadku łącznego spełnienia dwóch warunków - złożenia przez rolnika wniosku o przejęcie gospodarstwa i gdy zaistniała jedna z trzech okoliczności: brak było następców lub też następca nie spełniał warunków do przejęcia gospodarstwa rolnego, ewentualnie odmówił on przejęcia gospodarstwa. Przepis art. 75 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 października 1977 r. określał, że przez pojęcie "następca" należało rozumieć zstępnych, rodzeństwo i dzieci rodzeństwa rolnika, a także jego pasierbów i wychowanków, którzy mieli kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego, nie przekroczyli 55 lat życia, nie byli inwalidami I lub II grupy. Wydane w wykonaniu delegacji ustawowej rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1977 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 37, poz. 166) w § 37 stwierdzało ponadto, że następcą rolnika powinna być osoba dająca również gwarancje należytego prowadzenia gospodarstwa rolnego. Ustawa z dnia 27 października 1977 r. nie precyzowała zawartego w przepisie art. 75 ust 1 pkt. 2 warunku posiadania kwalifikacji do prowadzenia gospodarstwa rolnego, ani nie zawierała delegacji upoważniającej inny organ do sprecyzowania tego wyrażenia. Należy przyjąć, że treść tego warunku odpowiadała pojęciu "kwalifikacji do prowadzenia gospodarstwa rolnego" określonego w § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych (Dz. U. z 1972 r., Nr 31, poz. 215 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem, w brzmieniu aktualnym na dzień wydania decyzji o przejęciu gospodarstwa, dowodem stwierdzającym posiadanie kwalifikacji do prowadzenia gospodarstwa rolnego było: świadectwo ukończenia szkoły rolniczej lub przysposobienia rolniczego przez któregokolwiek z następców prawnych byłych właścicieli.