To nadzwyczajne postępowanie stanowi wyjątek od wyrażonej w art. 16 k.p.a. zasady trwałości aktu administracyjnego, a jego przedmiotem - w przeciwieństwie do postępowania głównego (rozpoznawczego) - nie jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, lecz przeprowadzenie weryfikacji wydanej już decyzji ostatecznej z punktu widzenia określonych przepisem przesłanek.
Na wstępie podkreślić należy, że dominujący w orzecznictwie i doktrynie jest pogląd, że tryb przewidziany w art. 154 k.p.a. nie znajduje zastosowania do weryfikacji tzw. decyzji związanych, tj. takich, których treść determinowana jest ściśle określonymi przesłankami ustawowymi, niepozostawiającymi organowi administracji publicznej w zakresie rozstrzygnięcia sprawy luzu decyzyjnego. Taką zaś decyzją jest niewątpliwie rozstrzygnięcie podejmowane na gruncie ustawy zabużańskiej. Wyrazem powyższego stanowiska są argumenty prezentowane w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 marca 1996 r. sygn. akt III SA 362/95, z dnia 11 października 2005 r., sygn. akt I OSK 815/05, a także wyrokach z dnia 26 stycznia 2007 r., sygn. akt II OSK 232/06, z dnia 25 lutego 2011 r., sygn. akt I OSK 607/10.
Nie jest to jednak pogląd jedyny w tej materii. Prezentowany jest bowiem także pogląd, że ze stanowiskiem co do tego, że tryb przewidziany w art. 154 k.p.a. nie może być stosowany do decyzji związanych, można by się zgodzić tylko wówczas, gdy przez odwołanie się do związanego charakteru decyzji zostałoby wykazane, że uchylenie lub zmiana decyzji będzie naruszać słuszny interes strony, bądź też stać będzie w sprzeczności z interesem społecznym. Takie są bowiem przesłanki przewidziane w art. 154 k.p.a. (por. wyrok NSA z dnia 30 listopada 2011 r., sygn. akt II OSK 2404/10). Podkreśla się przy tym, że o ile rzeczą niesporną jest, że wydanie decyzji w trybie wynikającym z art. 154 k.p.a. nie może prowadzić do stanu sprzecznego z prawem (słuszny interes strony bowiem to przede wszystkim interes zgodny z prawem), o tyle ustalenie, zgodnie z którym decyzja związana nie podlega zmianie lub uchyleniu w ww. trybie ponieważ naruszać to będzie prawo, nie może przybierać charakteru abstrakcyjnego. Poprawność tego ustalenia zależy bowiem od konkretnego przypadku, w ramach którego rozważenia wymaga to, czy zmiana lub uchylenie decyzji związanej doprowadzi faktycznie do stanu sprzeczności z obowiązującym porządkiem prawnym.
Pogląd ten skład orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela. Warto przy tym zauważyć, że również w doktrynie kwestionowane jest stanowisko jakoby tryb z art. 154 k.p.a. nie znajdował w ogóle zastosowania do decyzji związanych (por. A. Wróbel, M. Jaśkowska, "Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz", Lex/el, kom. do art. 154 k.p.a.).
Konkludując zatem stwierdzić należy, że w sytuacji, gdy przy uwzględnieniu interesu społecznego lub słusznego interesu strony możliwa jest taka zmiana decyzji względnie jej uchylenie, która nie prowadzi do sprzeczności z powszechnie obowiązującą normą prawną (której np. rozumienie od wydania decyzji "pierwotnej" uległo zmianie), to co do zasady nie ma przeszkód, by na gruncie omawianej regulacji doszło także do zmiany lub uchylenia decyzji o charakterze związanym. Warunkiem jest to, aby całość systemu prawnego nie stała temu na przeszkodzie (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 10 grudnia 2012 r., sygn. akt I SA/Wa 908/12).