Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Dałkowska-Szary (spr.) Sędziowie Sędzia NSA Maciej Dybowski Sędzia del. NSA Tomasz Zbrojewski Protokolant asystent sędziego Hubert Sęczkowski po rozpoznaniu w dniu 17 października 2013 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Ministra Spraw Wewnętrznych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 stycznia 2012 r. sygn. akt IV SA/Wa 26/11 w sprawie ze skargi A. N. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] listopada 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji oddala skargę kasacyjną.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 5 stycznia 2012r., sygn. akt IV SA/Wa 26/11, po rozpoznaniu skargi A. N. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] listopada 2010 r. w przedmiocie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji, uchylił zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] października 2010 r. i zasądził na rzecz pełnomocnika skarżącej zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Powyższy wyrok zapadł w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy:
Orzeczeniem Starosty Powiatowego z dnia [...] maja 1948 r. Nr [...], wydanym na podstawie art. 1 i 7 dekretu z dnia 13 września 1946r. o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego osób narodowości niemieckiej (Dz. U. Nr 55, poz. 310), pozbawiono obywatelstwa Państwa Polskiego P. B., ur. dnia [...] maja 1885 r. w D., pow. L., syna J. i M. z domu P., zam. ostatnio K.-L., ulica T. 10, oraz jego żonę A. B. z domu W., ur. dnia [...] maja 1890 r., zam. jak wyżej, oraz orzeczono o równoczesnym wysiedleniu wymienionych wyżej osób z ziem Państwa Polskiego i przepadku na rzecz Skarbu Państwa całego majątku.
Wnioskiem z dnia 17 lutego 2010r. G. K. zwrócił się do Ministra o uznanie za nieważne orzeczenia Starosty Powiatowego dotyczącego pozbawienia obywatelstwa polskiego P. i A. B. Minister wszczął postępowanie nieważnościowe zgodnie z art. 157 § 2 k.p.a. G. K., A. N., K. B., U. B., i P. E. B. i K. B. wywiedli swoją legitymację prawną do występowania w przedmiotowej sprawie w charakterze stron (art. 28 k.p.a.) z faktu, iż są następcami prawnymi zmarłych A. i P. B., co wykazali stosownymi sądowymi postanowieniami o stwierdzeniu nabycia spadku.
Decyzją z dnia [...] października 2010 r. Minister odmówił stwierdzenia nieważności orzeczenia Starosty Powiatowego z dnia [...] maja 1948 r.
G. K. wniósł o ponowne rozpatrzenie przedmiotowej sprawy.
Decyzją z dnia [...] listopada 2010 r. Minister, po rozpatrzeniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, orzekł o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji.
W uzasadnieniu powyższej decyzji Minister podkreślił, iż niniejsze postępowanie ma charakter nadzwyczajny i dlatego władny był dokonać kontroli zaskarżonego orzeczenia Starosty Powiatowego wyłącznie pod kątem występowania przyczyn nieważności z art. 156 § 1 k.p.a.
Zdaniem Ministra, mając na uwadze przepisy obowiązujące w dacie wydania orzeczenia Starosty Powiatowego Nr [...]oraz zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, oceniane orzeczenie zostało wydane na podstawie przepisów dekretu, które obowiązywały bezsprzecznie w dacie jego wydania. Tym samym omawiane orzeczenie nie zostało poza sferą regulacji prawnej, a co za tym idzie nie jest dotknięte kwalifikowaną wadliwością określoną w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. tj. wydaniem bez podstawy prawnej, jak usiłował tego dowieść G. K. we wniosku i późniejszych pismach procesowych. Bez znaczenia dla skuteczności i prawidłowości skarżonego orzeczenia pozostaje podnoszony przez skarżącego fakt, że na mocy ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zniesieniu sankcji oraz ograniczeń w stosunku do obywateli, którzy zgłosili swą przynależność do narodowości niemieckiej (Dz. U. Nr 29, poz. 270), darowano kary (zniesiono sankcje karne) osobom, które w okresie II wojny światowej zgłosiły przynależność do narodowości niemieckiej lub uprzywilejowanej przez okupanta, bądź zgłosiły pochodzenie niemieckie. Skutkiem wydania powyższej ustawy nie było zniesienie skutków orzeczeń wydanych na podstawie dekretu z dnia 13 września 1946 r. o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego osób narodowości niemieckiej lub wycofanie ich z obrotu prawnego. W ten sposób stworzono możliwość pełnej rehabilitacji osobom, które zgłosiły przynależność do narodowości niemieckiej lub uprzywilejowanej przez okupanta albo pochodzenie niemieckie w takich okolicznościach, że czyn taki stosownie do art. 3 dekretu z dnia 28 czerwca 1946 r. nie stanowił przestępstwa, a mianowicie gdy zgłoszenie takiej przynależności było działaniem w interesie Państwa Polskiego lub na rzecz polskiej organizacji wolnościowej. W odniesieniu do orzeczeń dotyczących przepadku majątku na mocy przepisów dotychczasowych, rozporządzenie wykonawcze zawiera przepis, że orzeczenia w tej kwestii, które zapadły do dnia wejścia w życie ustawy, pozostały w mocy. Zwolnienie zaś majątku spod zajęcia, dozoru lub zarządu, jakim były poddane majątki na podstawie przepisów wyżej omówionych z lat 1944-1946 mogło nastąpić tylko pod warunkiem, że majątek znajdował się w dniu wejścia w życie ustawy jeszcze w posiadaniu właściciela. W praktyce więc zniesienie sankcji i ograniczeń nie obejmowało skutków dotychczasowych sankcji w zakresie przepadku majątku, ponieważ majątek tych osób w zasadzie przeszedł na własność państwa i został już na ogół rozdysponowany na cele reformy rolnej i osadnictwa. Z tych względów uchylenie ograniczeń w zakresie majątkowym było dopuszczalne tylko w tych wypadkach, gdy majątek znajdował się w dniu wejścia w życie ustawy jeszcze w posiadaniu właściciela. Postanowienia tej ustawy nie obejmowały spraw wyłączenia ze społeczeństwa polskiego na podstawie dekretu z dnia 13 września 1946 r. osób, które zachowaniem swym wykazały niemiecką odrębność narodową.