1. W okolicznościach konkretnej sprawy zastosowanie przez Sąd środka przewidzianego w art. 145 § 1 lit. b p.p.s.a. powinno być poprzedzone oceną przesłanek warunkujących ewentualne rozstrzyganie na podstawie art. 145 § 1 pkt 3 p.p.s.a.
2. Jezeli sąd administracyjny ustali, że postępowanie zakończone zaskarżoną decyzją dotknięte jest wadą określoną w art. 145 § 1 pkt 3 k.p.a. to w dalszej kolejności powinien sprawdzić, czy w sprawie występują negatywne przesłanki wznowienia, w tym ustanowiony w art. 146 § 2 k.p.a. zakaz uchylenia decyzji w przypadku, gdy w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej.
3. Samo stwierdzenie, że postępowanie zakończone zaskarżoną decyzją jest dotknięte kwalifikowaną wadliwością, stanowiącą podstawę wznowienia postępowania, nie może prowadzić automatycznie do uchylenia decyzji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. b p.p.s.a.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jan Paweł Tarno Sędzia NSA Marzenna Linska-Wawrzon /spr./ Sędzia del. WSA Aleksandra Łaskarzewska Protokolant Aleksander Jakubowski po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2012 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Niezależnej Gminy [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 lipca 2011 r., sygn. akt I SA/Wa 360/11 w sprawie ze skargi Związku Gmin [...] na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] grudnia 2010 r., nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania; 2. odstępuje od zasądzenia kosztów postępowania kasacyjnego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 21 lipca 2011 r., sygn. akt I SA/Wa 360/11, po rozpoznaniu skargi Związku Gmin [...] w RP uchylił decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] grudnia 2010 r., nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.
Wyrok ten zapadł w następujących okolicznościach sprawy:
Decyzją z dnia [...] lutego 2000 r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, na podstawie przepisu art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. Nr 231, poz. 1965 ze zm.) oraz § 2 pkt 1, § 5 ust. 1 i § 6 ust. 3 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 marca 1999 r. w sprawie rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych (Dz.U. Nr 38, poz. 374) wpisał w dziale A Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych Niezależną Gminę [...] z siedzibą w G. (dalej: NG[...]).
Związek Gmin [...] w Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: Związek Gmin), działający na podstawie ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin [...] w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 41, poz. 251 ze zm.) wnioskiem z dnia 10 czerwca 2003 r. wystąpił o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia [...] lutego 2000 r. twierdząc, że narusza ona rażąco prawo (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.).
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z dnia [...] lipca 2003 r., powołując art. 157 § 3 k.p.a., odmówił wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji z dnia [...] lutego 2000 r. Minister uznał, że Związek Gmin nie ma przymiotu strony w postępowaniu o stwierdzenie nieważności w/w decyzji.
Po rozpatrzeniu wniosku Związku Gmin o ponowne rozpoznanie sprawy Minister decyzją z dnia [...] sierpnia 2003 r. utrzymał w mocy własne rozstrzygnięcie z dnia [...] lipca 2003 r.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu skargi Związku Gmin, wyrokiem z dnia 26 marca 2004 r., sygn. akt I SA 2188/03 uchylił decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 sierpnia 2003 r. oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] lipca 2003 r. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał m.in. na brak oczywistości, że Związek Gmin, któremu art. 7 ustawy o stosunku Państwa do gmin przyznaje określone uprawnienia i kompetencje jeżeli idzie o organizację gmin wyznaniowych, nie ma legitymacji w postępowaniu o rejestrację podmiotu, jakim jest Gmina Żydowska w rozumieniu ustawy z 1997 r.
Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 22 grudnia 2004 r., sygn. akt OSK 959/04 oddalił skargę kasacyjną Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
W konsekwencji w/w orzeczeń Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wszczął postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji z [...] lutego 2000 r. i decyzją z dnia 25 października 2007 r., umorzył postępowanie administracyjne w sprawie z wniosku Związku Gmin o stwierdzenie nieważności rozstrzygnięcia z [...] lutego 2000 r. Minister uznał, że ustalenie interesu prawnego osoby uczestniczącej w postępowaniu administracyjnym następuje w wyniku konkretyzacji właściwego przepisu prawa materialnego. W razie, gdy w wyniku wykładni przepisów prawa ustalono w sprawie interes (obowiązek) prawny strony, organ rozstrzyga sprawę merytorycznie (pozytywnie lub negatywnie). W sytuacji zaś, gdy organ nie stwierdził w sprawie interesu (obowiązku) prawnego strony żądającej wszczęcia postępowania albo wobec której wszczął postępowanie z urzędu, nie przechodzi do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, a postępowanie kończy wydaniem decyzji o umorzeniu postępowania w sprawie.