Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jacek Chlebny Sędziowie Sędzia NSA Robert Sawuła (spr.) Sędzia del. NSA Andrzej Matan Protokolant starszy inspektor sądowy Elżbieta Maik po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2014 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 sierpnia 2012 r. sygn. akt I SA/Wa 1009/12 w sprawie ze skargi [...] na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] grudnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji 1. oddala skargę kasacyjną, 2. prostuje zaskarżony wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie w jego pkt. 3 w ten sposób, że określa, iż koszty postępowania sądowego zasądzono od Ministra Administracji i Cyfryzacji na rzecz [...], 3. zasądza od [...] na rzecz skarżącego [...] kwotę 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Wyrokiem z 21 sierpnia 2012 r., I SA/Wa 1009/12 Wojewódzki Sąd Administracyjny (dalej: WSA) w Warszawie po rozpoznaniu skargi [...] (dalej: [...]) uchylił zaskarżoną decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z [...] grudnia 2010 r. nr [...] oraz poprzedzającą ją decyzję tego organu z [...] sierpnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z [...] lutego 2000 r. o wpisaniu w dziale A Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych [...] (dalej: [...]). Wyrok opatrzono klauzulą ochrony tymczasowej oraz orzeczono o kosztach postępowania.
W uzasadnieniu sąd I instancji wskazał, że decyzją z [...] lipca 2003 r., po rozpoznaniu wniosku [...], Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji (dalej także jako: Minister) odmówił wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji własnej z [...] lutego 2000 r. odnośnie wpisu [...] do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych. Organ uznał, że [...] nie ma przymiotu strony w postępowaniu o stwierdzenie nieważności tej decyzji. Decyzja odmawiająca wszczęcia postępowania nadzwyczajnego została utrzymana w mocy decyzją Ministra z [...] sierpnia 2003 r.
Wyrokiem z 26 marca 2004 r., I SA 2188/03, WSA w Warszawie, po rozpoznaniu skargi [...], uchylił obie wcześniejsze decyzje, wskazując m. in., że nie jest oczywiste, czy skarżący nie ma legitymacji w postępowaniu o rejestrację podmiotu, który jest gminą żydowską w rozumieniu ustawy z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 41, poz. 251 ze zm., dalej: Ugwż). Jeżeli bowiem nowo zarejestrowana gmina jest w założeniu typową gminą żydowską, [...] ma prawo brać udział w postępowaniu rejestrowym z uwagi na uprawnienia przewidziane dla niego w Ugwż, odwołującą się do prawa wewnętrznego gmin wyznaniowych żydowskich. Wyrokiem z 22 grudnia 2004 r., OSK 959/04 Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA) oddalił skargę kasacyjną Ministra od powyższego wyroku.
Decyzją z [...] października 2007 r. Minister, po wszczęciu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności własnej decyzji z [...] lutego 2000 r., umorzył postępowanie administracyjne w sprawie z wniosku [...] o stwierdzenie nieważności decyzji o rejestracji [...]. Organ uznał, że różnice pomiędzy zarejestrowaną gminą, a gminami żydowskimi należącymi do [...], w szczególności różnice co do zasad życia religijnego, upoważniają do stwierdzenia, że gmina ta nie jest typową gminą żydowską w rozumieniu Ugwż. Z tego też powodu [...] nie jest stroną postępowania w sprawie wpisu [...] do rejestru. Decyzja powyższa została utrzymana w mocy decyzją Ministra z [...] kwietnia 2008 r.
Wyrokiem z 5 grudnia 2008 r., I SA/Wa 948/08 WSA w Warszawie uchylił obie decyzje wydane w sprawie. Sąd wojewódzki w powyższym wyroku wskazał, że organ nie odróżnił oceny prawnej wiążącej sąd i organ - dotyczącej wykładni prawa przedstawionej w uzasadnieniu wyroku wydanego w granicach tej sprawy, od wskazań co do dalszego postępowania zawartych w orzeczeniu sądu, które nie przesądzają o treści przyszłego rozstrzygnięcia. Podkreślono, że skoro brak jest w Ugwż podziału gmin żydowskich na typowe i ortodoksyjne, to każda gmina żydowska zrzeszająca osoby wyznania mojżeszowego jest typową gminą żydowską w rozumieniu tej ustawy, niezależnie od tego czy organ rejestrowy (Minister) dostrzega w zasadach wyznania mojżeszowego różnice pomiędzy prezentowanymi przez [...], a nową zarejestrowaną na zasadach ogólnych gminą. Nie bez znaczenia jest tu też nazwa nowej gminy, nawiązująca wprost do wyznania mojżeszowego, którego wyznawcy zrzeszają się w ramach gmin żydowskich. Wyrokiem z 3 marca 2008 r., II OSK 498/09 Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) oddalił skargę kasacyjną [...] od powyższego wyroku. Sąd ten wskazał, że organ nieprawidłowo uznał [...] za nietypową gminę żydowską, która nie powstała zgodnie z przepisami Ugwż, lecz na podstawie ogólnych regulacji zawartych w ustawie z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm., dalej: Ugwsw). W konsekwencji nieprawidłowo Minister uznał, że rejestracja [...] nie dotyczy interesu prawnego [...] i nie ma on też interesu prawnego we wszczęciu postępowania o stwierdzenie nieważności rejestracji tej gminy. Sąd pokreślił, że tworząc jednostkę określaną jako gmina wyznawcy religii mojżeszowej weszli w sferę zastrzeżoną przepisami Ugwż dla działań [...]. Zaznaczył, że szczególnie istotnym postanowieniem Ugwż zawartym w jej art. 24 jest to, że w przypadku zniesienia gminy żydowskiej jej majątek przechodzi na własność [...]. Utworzenie nowej jednostki organizacyjnej wyznawców religii mojżeszowej określonej jako "gmina", z pominięciem regulacji prawnych zawartych w Ugwż, a także w prawie wewnętrznym określającym organizację gmin żydowskich dotyczy więc interesów prawnych [...]. Związek ten ma bowiem wynikający z obowiązującego prawa bezpośredni wpływ na tworzenie i działalność nowopowstających gmin żydowskich. Istnienie tego interesu uzasadniało przyznanie [...] praw strony postępowania w sprawie o stwierdzenie nieważności rejestracji [...].