Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jan Paweł Tarno (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Zygmunt Niewiadomski Sędzia NSA Jerzy Stankowski Protokolant Karolina Kubik po rozpoznaniu w dniu 13 października 2009 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Kościoła [...] we W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 września 2008 r. sygn. akt I SA/Wa 568/08 w sprawie ze skargi Kościoła [...] we W. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] lutego 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przywrócenia prawa własności nieruchomości oddala skargę kasacyjną.
II OSK 33/09
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 12 września 2008 r., sygn. akt II SA 568/08 oddalił skargę Kościoła [...] we W. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z [...] lutego 2008 r., nr [...] w przedmiocie odmowy przywrócenia prawa własności nieruchomości położonej we W. przy ul. [...]. W uzasadnieniu swego wyroku, Sąd zauważył, że materialnoprawną podstawą podjętych rozstrzygnięć stanowiły przepisy ustawy z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1995 r. Nr 97, poz. 480 ze zm.; dalej jako usPK). Zgodnie z art. 40 ust. 1 tej ustawy na wniosek Kościoła i jego osób prawnych wszczyna się postępowanie w przedmiocie przywrócenie im własności upaństwowionych nieruchomości lub ich części, nie pozostających w ich władaniu, o których mowa w art. 39 ust. 1 pkt 1. Przywołany art. 39 ust. 1 pkt 1 wskazuje na nieruchomości, które były we władaniu osób prawnych, o których mowa w art. 4. Natomiast art. 4 ustawy, w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji, stanowi, że Kościół i jego osoby prawne są następcami prawnymi zborów, organizacji i gmin baptystycznych działających na terytorium Rzeczypospolitej przed dniem 1 września 1939 r. Powyższa regulacja traktuje o przywróceniu prawa własności, dotyczy zatem podmiotów, które w przeszłości były same lub przez swych poprzedników prawnych właścicielami nieruchomości, o których zwrot zabiegają. Przy czym podkreślić należy, że sam fakt bycia następcą prawnym w rozumieniu art. 4 usPK stanowi zaledwie podstawę wszczęcia przez Kościół starań o przywrócenie własności, nie obliguje jednak wojewody do podjęcia decyzji zgodnej z wnioskiem strony.
Jest poza sporem, że nieruchomość, której przywrócenia własności domaga się strona skarżąca, przed dniem 1 września 1939 r. znajdowała się poza ówczesnymi granicami państwa polskiego i należała w owym czasie do jednostki organizacyjnej niemieckiego Kościoła Baptystów działającego na terenie III Rzeszy. Istota sporu sprowadza się do interpretacji przepisów art. 40 ust. 1 w związku z art. 39 ust. 1 oraz art. 4 powołanej ustawy. Skarżący wywodzi mianowicie, iż z treści normy prawnej zawartej w tych przepisach wynika, iż w trybie art. 40 ust. 1 można przywrócić Kościołowi Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej oraz jego osobom prawnym własność nieruchomości położonej w dzisiejszych granicach RP, której władztwem Kościół ten legitymował się po drugiej wojnie światowej, niezależnie od tego, że przed dniem 1 września 1939 r. należała ona do jednostki organizacyjnej Kościoła Baptystów działającego poza ówczesnymi granicami państwa polskiego. Wynikać ma to z odesłania zawartego w art. 39 ust. 1 pkt 1 wskazującego na nieruchomości będące we władaniu osób prawnych wymienionych w art. 4 usPK, przez które to osoby zdaniem skarżącego należy rozumieć m.in. Kościół i jego osoby prawne działające w obecnych granicach Rzeczypospolitej.
Stanowisko strony jest błędne. Przede wszystkim dlatego, że art. 4 usPK reguluje kwestie następstwa prawnego Kościoła i jego osób prawnych po zborach, organizacjach i gminach baptystycznych, działających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed dniem 1 września 1939 r. Zawarte zatem w art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy odesłanie do osób prawnych wymienionych w art. 4 musi być zawsze interpretowane w kontekście tego następstwa. Oznacza to, że Kościół Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej (jako osoba prawna - a więc jeden z podmiotów wskazanych w art. 39) posiada uprawnienia do odzyskania, w trybie postępowania restytucyjnego, prawa własności określonej nieruchomości jedynie wówczas, jeżeli występuje jako następca prawny ww. podmiotów działających do 31 sierpnia 1939 r. w granicach ówczesnej Rzeczypospolitej. Skoro zaś w niniejszej sprawie dawny właściciel nieruchomości, tj. jednostka organizacyjna niemieckiego Kościoła Baptystów, działała na terenie III Rzeszy Niemieckiej, to stwierdzić należy, że Kościół Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej i jego osoby prawne (Zbór) w świetle art. 4 usPK nie są jego następcami prawnymi i nie mogą domagać się przywrócenia im własności przedmiotowej nieruchomości w trybie art. 40 ust. 1 tej ustawy. Zasadnie zatem organy obu instancji odmówiły przywrócenia skarżącemu spornej nieruchomości wskazując, że w sprawie nie została spełniona podstawowa przesłanka, wynikająca z art. 4 powołanej ustawy, warunkująca pozytywne dla strony rozstrzygnięcie.