1. Ustawa z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin /Dz.U. nr 32 poz. 140/ nie precyzuje pojęcia "prowadzenie gospodarstwa rolnego". Fakt wykonywania przez młodego wiekiem syna rolnika podstawowych prac związanych z gospodarstwem rolnym nie świadczy, że syn - a nie ojciec - prowadzi gospodarstwo rolne, jeśli rolnik nadal mieszka razem z synem i wykonuje w tym gospodarstwie prace w miarę swych sił i możliwości fizycznych. Aby uznać, że rolnik zaprzestał prowadzenia gospodarstwa, konieczne byłoby ustalenie, że swoją własność lub posiadanie przeniósł na inną osobę.
2. Wspólne prowadzenie gospodarstwa rolnego przez właściciela i jego przyszłych następców prawnych może być oceniane jako współposiadanie, do którego mają odpowiednie zastosowanie przepisy o prowadzeniu "książeczek sprzedaży" dla zespołów rolników, zawarte w par. 4 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1977 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin /Dz.U. nr 37 poz. 166/.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Franciszka K. na decyzję Wojewody Sieradzkiego z dnia 10 marca 1981 r. w przedmiocie odmowy sporządzenia umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcom w zamian za rentę i na podstawie art. 207 par. 1 i 2 pkt 3 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Naczelnika Gminy Z. z dnia 15 stycznia 1981 r. oraz zgodnie z art. 208 Kpa zasądził od Wojewody Sieradzkiego kwotę złotych sześćset tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącego.
Decyzją z dnia 15 stycznia 1981 r. Naczelnik Gminy Z. odmówił Franciszkowi K. sporządzenia umowy przekazania gospodarstwa rolnego na rzecz następców Józefa i Janiny małżonków B. oraz Stanisława i Heleny małżonków K. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że Franciszek K. nie spełnia warunku przewidzianego w art. 2 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin /Dz.U. nr 32 poz. 140/, a dotyczącego wytwarzania w prowadzonym gospodarstwie rolnym i sprzedawania jednostkom gospodarki uspołecznionej produktów rolnych o wartości nie mniejszej niż 15.000 zł rocznie. Ponadto skarżący nie prowadził "samoczynnie" gospodarstwa rolnego w okresie ostatnich pięciu lat, gdyż część gruntów wydzierżawił Spółdzielni Kółek Rolniczych w Z., pozostałe zaś grunty użytkowane były przez Józefa i Janinę małżonków B. /córka z zięciem/ oraz Stanisława i Helenę małżonków K. /syn i synowa/. Wojewoda Sieradzki nie uwzględnił odwołania Franciszka K. z przyczyn wskazanych w decyzji I instancji.
Ostateczną decyzję Wojewody Sieradzkiego z dnia 10 marca 1981 r. Franciszek K. zaskarżył do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skarżący podnosi, że w 1975 r. chorował na zawał serca i leżał przez okres 7 tygodni w szpitalu. Od tego czasu choruje i nie jest zdolny do ciężkiej pracy również z uwagi na wiek /73 lata/. W 1975 r. zmarła żona skarżącego. W tej sytuacji syn i córka wzięli gospodarstwo po połowie i wytwarzali produkty rolne oraz sprzedawali je, jednakże na swoje nazwiska. Dopiero w 1981 r. zaczęli część produktów sprzedawać na nazwisko skarżącego i dostarczyli już produktów na kwotę 71.600 zł.
W odpowiedzi na skargę Wojewoda Sieradzki powtórzył argumenty zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarżący okazał na rozprawie kartę informacyjną leczenia szpitalnego wystawioną przez Zespół Opieki Zdrowotnej w Z. z dnia 22 kwietnia 1974 r., z której wynika, że w okresie od 18 marca do 22 kwietnia 1974 r. przebywał na oddziale wewnętrznym z rozpoznaniem: zawał mięśnia sercowego ściany tylnej. Okazał również dowody sprzedaży jednostkom gospodarki uspołecznionej w 1981 r. konia o wartości 28.296 zł i trzech krów za cenę 15.097 zł, 13.268 zł i 14.942 zł i wyjaśnił, że z jego gospodarstwa do 1981 r. dzieci sprzedawały produkty rolne na własne nazwisko. Ze względu na wiek i stan zdrowia nie jest zdolny do wykonywania ciężkich prac rolnych, jednakże wykonuje lżejsze prace w gospodarstwie prowadzonym przez syna, przy którym przebywa. Skarżący twierdził ponadto, że w ostatnich latach syn sprzedał produkty na około 180.00 zł, córka zaś za około 170.000 zł.
W postępowaniu administracyjnym nie zostało wyjaśnione, czy gospodarstwo rolne objęte tym postępowaniem stanowiło wyłączną własność skarżącego, czy też współwłasność obojga małżonków lub było objęte wspólnością ustawową. Wyjaśnienie stanu prawnego gospodarstwa rolnego było z tego powodu istotne, że żona skarżącego zmarła w 1975 r., a zatem jest prawdopodobne, że skarżącego i jego dzieci należałoby traktować jako współwłaścicieli. Gdyby nawet zostało ustalone, że wyłącznym właścicielem gospodarstwa był skarżący, należało rozważyć, czy ze względu na wspólne zamieszkiwanie i wspólne prowadzenie gospodarstwa przez skarżącego i jego syna nie zachodzi współposiadanie tego gospodarstwa, gdyż wówczas miałyby zastosowanie te same przepisy, które dotyczą współwłaścicieli. Według par. 4 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 1977 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin /Dz.U. nr 37 poz. 166/ przy prowadzeniu "książeczek sprzedaży" - gdy gospodarstwo rolne stanowi przedmiot współwłasności lub współposiadania - stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu książeczek dla zespołu rolników. Z odpowiedniego stosowania tych przepisów wynika, że bank prowadzi jedną książeczkę sprzedaży dla zespołu i zalicza na rzecz poszczególnych jego członków wartość produktów rolnych na podstawie pisemnego oświadczenia złożonego w banku spółdzielczym. W razie braku takiego oświadczenia, bank dokonuje podziału wartości produktów między członków zespołu w częściach równych.