Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Bogucka (spr.), Sędziowie Sędzia NSA Łucja Franiczek, Sędzia WSA Maria Taniewska-Banacka, Protokolant st. sekretarz sądowy Beata Bieroń, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 kwietnia 2013 r. sprawy ze skargi Z. G. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie zwrotu nieruchomości rolnej oddala skargę.
Wnioskiem z 1 czerwca 2010 r. Z. G. wystąpiła do Starosty [...] o zwrot wywłaszczonej nieruchomości lub zapłatę za nią wedle cen rynkowych. Podała, że decyzją z [...] r. doszło do przejęcia na własność Skarbu Państwa części jej gospodarstwa rolnego, a wypłacone jej odszkodowanie było rażąco niskie. Obecnie jest w trudnej sytuacji majątkowej i utracona nieruchomość byłaby dla niej źródłem utrzymania. W dniu 15 czerwca 2010 r. złożyła w organie dwa pisma, w jednym z nich podała, że w razie braku możliwości zwrotu gruntu wnosi o wypłacenie odszkodowania wedle cen rynkowych. Natomiast w drugim określiła, że przedmiotem jej żądania są działki nr [...] i [...] w P.
Pismem z 18 czerwca 2010 r. Starosta [...] zawiadomił o wszczęciu postępowania w sprawie zwrotu działek nr [...] i [...] w P. o łącznej powierzchni 5094 m2. Urząd Gminy w P. nadesłał kopie dokumentów archiwalnych, dotyczących podstaw i trybu przejścia prawa własności przedmiotowych działek na rzecz Skarbu Państwa. Wynika z nich, że wnioskiem z 15 września 1978 r. Z. G. zwróciła się do Urzędu Gminy w P. o przejęcie na rzecz Skarbu Państwa działek nr [...] i [...] oraz działki drogowej nr [...] położonych w P. Decyzją Naczelnika Gminy P. z [...] r. nr [...] orzeczono o przejęciu na własność Skarbu Państwa za spłaty pieniężne gospodarstwa rolnego zapisanego w KW [...], składającego się z działek nr [...] i [...] w P. o pow. 0,5094 ha. Spłatę za nieruchomości ustalono na kwotę 9.803 zł. Podstawą prawną decyzji był art. 31 ustawy z 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne (Dz. U. nr 21, poz. 118).
W stosunku do decyzji z [...] r. nr [...] prowadzone było postępowanie w przedmiocie stwierdzenia jej nieważności. Ostateczną decyzją z [...] r. nr [...] Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi odmówił stwierdzenia nieważności tej decyzji.
Po zawiadomieniu Strony o zebranym w sprawie materiale i możliwości zapoznania się z nim, decyzją z [...] r. Starosta [...] umorzył jako bezprzedmiotowe postępowanie w sprawie zwrotu działek objętych wnioskiem strony. W uzasadnieniu wyjaśnił, że nieruchomości nie zostały przejęte na rzecz Skarbu Państwa żadną ustawą wywłaszczeniową, ani też na mocy innych aktów prawnych wymienionych w art. 216 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r., nr 261, poz. 2603 ze zm.), zwanej dalej u.g.n. Z tego też względu nie jest możliwe uwzględnienie żądania ich zwrotu.
W odwołaniu od decyzji Z. G. zwróciła się o jej uchylenie i kontynuowanie postępowania. Podała, że nie rozpoznano sprawy merytorycznie i nie ustosunkowano się do wszystkich okoliczności. W szczególności toczą się postępowania w zmierzające do wypłacenia stosownego odszkodowania uzupełniającego za wykupione gospodarstwa.
Zaskarżoną decyzją Wojewoda [...] utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji. W uzasadnieniu wyjaśnił, że działki zostały przejęte na własność Skarbu Państwa nie w trybie wywłaszczenia, co uniemożliwia prowadzenie postępowania w sprawie zwrotu. Podstawą przejścia prawa własności działek na własność Skarbu Państwa była ustawa z 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne. Natomiast przedmiotowy zakres nieruchomości podlegających zwrotowi na zasadach określonych w ustawie wyznaczają przepisy art. 136 ust. 3 i 4 oraz art. 216 u.g.n. Przez pojęcie wywłaszczonej nieruchomości, o jakiej mowa w art. 136 ust. 3 u.g.n. należy rozumieć wyłącznie nieruchomości, w stosunku do których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego nabyła prawo rzeczowe w drodze instytucji wywłaszczenia, a więc na podstawie indywidualnej i konkretnej decyzji administracyjnej, wydanej w postępowaniu administracyjnym w oparciu o obowiązujące przepisy ustaw i dekretów regulujących ogólne zasady i tryb przymusowego odjęcia lub ograniczenia własności lub innych praw rzeczowych na nieruchomości za odszkodowaniem. Przepis art. 136 ust. 4 ustawy dotyczy wyłącznie zwrotu nieruchomości nabytych pod rządami u.g.n. w drodze umowy przewidzianej w art. 113 ust. 3 u.g.n. Rozszerzenie możliwości zwrotu nieruchomości stanowi natomiast art. 216 u.g.n., zawierający zamknięty katalog podstaw prawnych, w oparciu o które dokonano przejęcia lub nabycia nieruchomości i obecnie można żądać ich zwrotu. Zamknięty katalog przypadków, do których można stosować instytucję zwrotu oznacza, że nie ma ona zastosowania do nieruchomości nabytych przejętych na podstawie innych tułów prawnych. Taki przypadek zachodzi w niniejszej sprawie. Działki nie zostały wywłaszczone, lecz nabyte w trybie ustawy z 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych za rentę lub spłaty pieniężne, a ustawa ta nie została wymieniona w art. 216 u.g.n. Brak podstaw do prowadzenia postępowania o zwrot uzasadnia jego umorzenie. Jednocześnie Wojewoda zwrócił uwagę, że decyzja dotyczy wniosku o zwrot działek, nie wniosku o odszkodowanie, który podlega odrębnemu rozpoznaniu.