Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Bogucka, Sędziowie Sędzia NSA Ewa Krawczyk, Sędzia WSA Rafał Wolnik (spr.), Protokolant st. sekretarz sądowy Ewa Jędrasik, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 lipca 2012 r. sprawy ze skargi J. P., M. P., Z. P. i U. B. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości oddala skargę.
Wnioskiem z dnia [...] r. M. i W. P. wystąpili do Prezydenta Miasta R. o zwrot części nieruchomości wywłaszczonej w roku 1985 z uwagi na fakt, iż nie została ona wykorzystana na cel wywłaszczenia, tj. na budowę osiedla domków KWK "A." w K.. W toku postępowania ustalono, że chodzi o działki określone aktualnie numerami geodezyjnymi 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 i 9, położone w R. obręb O.. Jak wynika z akt sprawy, działka nr 6 jako droga stanowi obecnie własność Gminy R., wobec czego postanowieniem z dnia [...] r. nr [...]Wojewoda [...] wyznaczył Prezydenta Miasta Z. jako organ właściwy do rozpoznania wniosku w zakresie dotyczącym działki nr 6. W pozostałym zakresie do rozpoznania wniosku właściwym pozostał Prezydent Miasta R..
W toku postępowania wydawanych było szereg decyzji i postanowień. Między innymi w dniu [...]r. Prezydent Miasta R. prawomocnym postanowieniem zawiesił postępowanie w sprawie zwrotu nieruchomości wzywając jednocześnie wnioskodawców do wystąpienia do sądu celem rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego w postaci zbadania legalności umów przeniesienia prawa własności przedmiotowych działek. Z kolei postanowieniem z dnia [...]r. organ pierwszej instancji rozpoznając wniosek J. P. odmówił podjęcia zawieszonego postępowania. Na skutek wniesionego zażalenia, Wojewoda [...] postanowieniem z dnia [...] r. uchylił postanowienie pierwszoinstancyjne i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia wskazując, iż skoro strony nie zamierzają skorzystać z możliwości wystąpienia do sądu celem zbadania legalności umów cywilnoprawnych, to organ winien wydać rozstrzygnięcie w oparciu o zebrany materiał dowodowy. Postanowieniem z dnia [...]r. organ pierwszej instancji podjął zawieszone postępowanie, a następnie decyzją z dnia [...]r. postępowanie to umorzył. Rozpoznając odwołanie od tej decyzji Wojewoda [...] decyzją z dnia [...]r. uchylił decyzję organu pierwszej instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. Wskazał na konieczność przeprowadzenia postępowania uzupełniającego, na dopuszczenie do udziału pozostałych stron postępowania, a ponadto zalecił wydanie odrębnych rozstrzygnięć co do każdej nieruchomości.
W ponownie prowadzonym postępowaniu, w dniu [...]r. Prezydent Miasta R. wydał m.in. decyzję Nr [...], mocą której umorzył jako bezprzedmiotowe postępowanie o zwrot nieruchomości oznaczonej jako działka nr 9. W podstawie prawnej swojego rozstrzygnięcia organ wskazał m.in. przepisy art. 136 ust. 3 i art. 142 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2010 r., Nr 102, poz. 651 z późn. zm.), zwanej dalej u.g.n. oraz art. 105 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.). W uzasadnieniu organ podał, że przedmiotowa nieruchomość nie pozostaje w dyspozycji Skarbu Państwa ani jednostki samorządu terytorialnego. Została ona zbyta po dniu 1 stycznia 1998 r. i obecnie stanowi własność osób trzecich. Ani te osoby, ani też wnioskodawcy nie wystąpili do sądu celem zbadania legalności umów przeniesienia prawa własności.
W toku postępowania zmarł W. P., a spadek po nim nabyli obecnie skarżący M. P., U. B., Z. P. i J. P., którzy wnieśli odwołanie od powyższej decyzji. Zarzucili naruszenie przepisów postępowania. W ich ocenie fakt, że Skarb Państwa lub gmina nie władają nieruchomością, nie stanowi przesłanki do umorzenia postępowania. Powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych wskazali, że na organie administracji publicznej ciąży obowiązek doprowadzenia do stanu, w którym Skarb Państwa lub gmina włada nieruchomością podlegającą zwrotowi. Stwierdzili, że organ pierwszej instancji mógł we własnym zakresie dokonać oceny ważności umowy sprzedaży nieruchomości. Wyrazili też swój sprzeciw wobec przewlekłości postępowania, rażącego naruszenia obowiązków oraz poświadczania nieprawdy.