Sprawa ze skargi na uchwałę Rady Miasta Opola w przedmiocie uzgodnienia prac wykonywanych na potrzeby ochrony pomników przyrody
Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Elżbieta Kmiecik Sędziowie Sędzia WSA Beata Kozicka Sędzia WSA Daria Sachanbińska (spr.) po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 30 listopada 2020 r. sprawy ze skargi Wojewody Opolskiego na uchwałę Rady Miasta Opola z dnia 27 lutego 2020 r., Nr [...] w przedmiocie uzgodnienia prac wykonywanych na potrzeby ochrony pomników przyrody 1) stwierdza nieważność zaskarżonej uchwały, 2) zasądza od Gminy Opole na rzecz Wojewody Opolskiego kwotę 480 (czterysta osiemdziesiąt ) złotych, tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie strona 1/5

W dniu 27 lutego 2020 r. Rada Miasta Opola (zwana również Radą) podjęła uchwałę Nr XXIII/465/20 w sprawie uzgodnienia prac wykonywanych na potrzeby ochrony pomników przyrody na terenie miasta Opola. Uchwała została wydana na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 i art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 506, z późn. zm.), zwanej dalej w skrócie: u.s.g., oraz art. 45 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55), zwanej dalej ustawą. W § 1 ust. 1 uchwały Rada postanowiła, że uzgadnia się przeprowadzenie prac wykonywanych na potrzeby ochrony pomników przyrody rosnących na terenie miasta Opola (wymienionych w załączniku do uchwały), w następującym zakresie:

1) cięcia pielęgnacyjne, w szczególności sanitarne, prześwietlające, korygujące, odtwarzające koronę, formujące, odmładzające;

2) cięcia techniczne, w szczególności redukcje koron;

3) leczenie uszkodzeń;

4) zabezpieczanie pni i koron, w tym montaż wiązań, podpór, odciągów;

5) zabezpieczanie ubytków i ran;

6) zabiegi w strefie korzeniowej w szczególności napowietrzanie i nawożenie;

7) badania i przeglądy diagnostyczne.

Rada stwierdziła, że uzgodnione prace mają na celu utrzymywanie pomników przyrody w dobrej kondycji zdrowotnej, zachowanie trwałości ich wartości przyrodniczych dla następnych pokoleń oraz likwidację zagrożenia bezpieczeństwa ludzi i mienia w otoczeniu pomników przyrody (§ 1 ust. 2 uchwały). Rada określiła też, że prace wymienione w § 1 powinny być przeprowadzane przez osobę wykwalifikowaną pod kątem pielęgnacji drzew pomnikowych i wykonywania prac w obrębie terenów i obiektów wpisanych do rejestru zabytków, przy spełnieniu następujących warunków:

1) prace pielęgnacyjne powinny być przeprowadzone przez osobę lub podmiot profesjonalny posiadający doświadczenie w pracy przy pomnikach przyrody, zgodnie ze sztuką arborystyczną;

2) prace nie mogą spowodować utraty walorów przyrodniczych pomników przyrody;

3) prace nie mogą doprowadzić do złamania zakazów ustanowionych wobec gatunków chronionych, wymienionych w art. 51 i art. 52 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (§ 2 uchwały). Ponadto Rada ustaliła termin wykonania prac wymienionych w § 1 ust. 1 na 5 lat od dnia wejścia w życie uchwały. Natomiast wykonanie uchwały powierzyła Prezydentowi Miasta Opola (§ 4 uchwały) i stwierdziła, że uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia (§ 5 uchwały).

Pismem z dnia 6 lipca 2020 r. Wojewoda Opolski złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu na powyższą uchwałę, wnosząc o stwierdzenie jej nieważności z powodu istotnego naruszenia prawa. Domagał się też zwrotu kosztów postępowania. W ocenie organu nadzoru, uchwała narusza art. 45 ust. 2 pkt 1 ustawy poprzez jego niewłaściwą wykładnię i zastosowanie. Według Wojewody, oczywistym jest, że kwestia wyłączenia zakazów określonych w tym przepisie poprzez uzgodnienie dotyczyć będzie tylko takich czynności standardowo zakazanych, które w określonych przypadkach staną się pracami porządkowymi. Dowodził Wojewoda, że wprawdzie art. 45 ust. 2 pkt 1 ustawy stanowi o uzgodnieniu prac na potrzeby ochrony przyrody z organem ustanawiającym daną formę ochrony, jednak stosując ten przepis nie można pominąć faktu, iż już w uchwale ustanawiającej daną formę ochrony przyrody należy wskazać odpowiednie działania pielęgnujące daną formę ochrony oraz samą istotę uzgodnienia. Zgodnie bowiem z art. 44 ust. 2 ustawy, uchwała rady gminy o ustanowieniu formy ochrony określa nazwę danego obiektu lub obszaru, jego położenie, sprawującego nadzór, szczególne cele ochrony, w razie potrzeby ustalenia dotyczące jego czynnej ochrony oraz zakazy właściwe dla tego obiektu, obszaru lub jego części, wybrane spośród zakazów wymienionych w art. 45 ust. 1. Zdaniem Wojewody, z treści tego przepisu wynika, że prace dotyczące czynnej ochrony pomnika przyrody winny wynikać w pierwszej kolejności z treści tej właśnie uchwały. To właśnie tu wskazane będą działania o charakterze stałym stanowiące między innymi zabiegi pielęgnacyjne. Odnosząc się do uzasadnienia do projektu kwestionowanej uchwały, organ nadzoru wywiódł, że wszelkie badania diagnostyczne i określanie potrzeb winny odbywać się wobec pomników przyrody na bieżąco. W razie potrzeby należy uzgodnić potrzebne prace. Tymczasem z treści zapisów uchwały wynika, że uzgodnienie obejmuje szerokie spektrum prac, wobec wielu pomników przyrody, które mają być wykonywane w dłuższym okresie czasu, tj. 5 lat. Trudno zatem uznać, że chodzi o konkretne wymagane w stosunku do określonego pomnika przyrody działania mające na celu realizację jego potrzeb pielęgnacyjnych wykraczających poza katalog czynnej ochrony. Co więcej, z uzasadnienia projektu uchwały wynika, że uzgodnione prace de facto "stanowią poszerzony zakres ochrony czynnej pomnikowych okazów drzew, w stosunku do zakresu wprowadzonego dotychczasowymi uchwałami ustanawiającymi pomniki przyrody". Skoro tak, to zapisy rozszerzające dotychczasową ochronę czynną powinny zostać wprowadzone do uchwał ustanawiających formę ochrony przyrody. Tam bowiem, zgodnie z art. 44 ust. 2 ustawy, umieszcza się ustalenia dotyczące czynnej ochrony pomnika przyrody. Wobec tego pojawienie się konieczności wprowadzenia szerszego zakresu tej ochrony winno zostać wprowadzone do uchwały podejmowanej na podstawie art. 44 ust. 2 ustawy, poprzez jej zmianę. W przekonaniu Wojewody, uchwały podejmowane na podstawie art. 45 ust. 2 pkt 1 ustawy dotyczą działań niebędących czynną ochroną, wymaganych odnośnie do konkretnej formy ochrony przyrody, a wynikających z jej indywidualnych potrzeb. Czynności te powinny zostać ustalone przez podmiot realizujący ochronę, w oparciu o fachowe opinie co zasadności ich przeprowadzenia. Poza tym winny być to czynności, które w normalnym toku rzeczy są zakazane. Tymczasem Rada Miasta Opola podjęła uchwałę obejmującą generalne uzgodnienie, bez oparcia w konkretnych opiniach dotyczących potrzeb określonych prac przy konkretnych pomnikach przyrody. Ponadto, wbrew twierdzeniom zarówno uzasadnienia do projektu uchwały, jak i wyjaśnieniom Prezydenta Miasta Opola, znaczna część ustalonych w uchwałach ustalających pomniki przyrody prac z zakresu czynnej ochrony pokrywa się z pracami uzgodnionymi w kwestionowanej uchwale. Dla przykładu Wojewoda wskazał na uchwałę Rady Miasta Opola Nr V/83/19 z dnia 31 stycznia 2019 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody, w której w § 3 określono zakres prac w ramach ochrony czynnej, a w § 4 zakazy. W ocenie Wojewody, z powyższego wynika, że uzgodnienie (§ 1 uchwały kwestionowanej uchwały) nadano pracom, na które istnieje już zgoda w ramach ochrony czynnej (§ 3 uchwały o nadaniu statusu pomnika), a zgodnie z literą prawa powinny one dotyczyć zakazów wymieniowych w § 4 uchwały o nadaniu statusu pomnika, np. w sprawie uszkodzenia gleby podczas prowadzenia prac ziemnych. Wojewoda podniósł, że w części uchwał ustanawiających pomniki przyrody rzeczywiście wskazano wąski zakres czynnej ochrony, jednak mając na uwadze treść przepisów art. 45 ust. 2 pkt 1 oraz art. 44 ust. 2 ustawy, uznać należy, że rozszerzenie zakresu tych prac winno nastąpić w drodze zmiany uchwał ustanawiających pomniki przyrody. Natomiast uchwały podejmowane na podstawie art. 45 ust. 2 pkt 1 ustawy dotyczyć mogą konkretnych prac, których konieczność wykonania zgłasza wobec danego pomnika podmiot sprawujący nad nim opiekę i ochronę.

Strona 1/5