Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Grażyna Jeżewska Sędziowie Sędzia WSA Elżbieta Naumowicz Sędzia WSA Daria Sachanbińska (spr.) Protokolant St. inspektor sądowy Joanna Szyndrowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 grudnia 2017 r. sprawy ze skargi Gminy Dobrzeń Wielki na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Opolskiego z dnia 12 października 2017 r., nr PN.III.4131.1.16.2017.AR w przedmiocie zmiany nazw ulic 1) uchyla zaskarżone rozstrzygnięcie nadzorcze, 2) zasądza od Wojewody Opolskiego na rzecz Gminy Dobrzeń Wielki kwotę 797 (siedemset dziewięćdziesiąt siedem) złotych, tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
W dniu 7 września 2017 r. Rada Gminy Dobrzeń Wielki, na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 13 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446, z późn. zm. [na dzień wydania rozstrzygnięcia nadzorczego - Dz. U. z 2017 r. poz. 1875), zwanej dalej w skrócie: u.s.g., oraz art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 744, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, podjęła uchwałę Nr XXXV/286/2017 w sprawie zmiany nazw ulic. W § 1 ust. 1 pkt 2 uchwały Rada Gminy postanowiła nadać nazwę "22 Lipca" ulicy noszącej obecnie nazwę "22 Lipca", położonej na działce oznaczonej numerem ewidencyjnym a (arkusz mapy 3), dla której Sąd Rejonowy w Opolu Wydział VI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr [...]. Wykonanie uchwały powierzono Wójtowi Gminy (§ 2). Wskazano również, że uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Opolskiego i wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia (§ 3).
W uzasadnieniu uchwały wyjaśniono, że Rada Sołecka sołectwa Dobrzeń Wielki przedstawiła propozycję, popartą przez mieszkańców, zmiany nazwy ulicy z "22 Lipca" na "22 Lipca", która to data nie symbolizuje komunizmu i ma upamiętniać datę nadania Konstytucji Księstwu Warszawskiemu przez N. B., co miało miejsce w Dreźnie 22 lipca 1807 r. Gmina podała, że Konstytucja jako najwyższy akt prawny regulujący podstawy funkcjonowania Księstwa Warszawskiego obaliła nierówność stanową i głosząc równość wobec prawa, wprowadziła jednolite sądownictwo dla wszystkich obywateli kraju. Znosiła również poddaństwo chłopów. W bieżącym roku minęło 210 lat od tego doniosłego wydarzenia. Z uwagi na powyższe, zdaniem Rady Gminy, zmiana nazwy ulicy jest w pełni uzasadniona.
Rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 12 października 2017 r., nr PN.III.4131.1.16.2017.AR, Wojewoda Opolski stwierdził nieważność § 1 ust. 1 pkt 2 ww. uchwały Rady Gminy Dobrzeń Wielki z powodu istotnego naruszenia prawa. Rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie art. 91 ust. 1 i 3 u.s.g. W uzasadnieniu Wojewoda wskazał, że uchwała w sposób istotny narusza art. 1 ust. 1 i 2 ustawy poprzez nadanie ulicy nazwy, która w sposób jednoznaczny kojarzona jest z propagowaniem i upamiętnieniem daty ściśle związanej z ustrojem komunistycznym w Polsce w latach 1944-1989, tj. datą upamiętniającą Manifest Lipcowy i utworzenie PKWN. Organ nadzoru odnotował, że nową nazwę zaproponowała Rada Sołecka, którą poparli mieszkańcy, dla upamiętnienia daty nadania Konstytucji Księstwu Warszawskiemu przez N. B. w Dreźnie 22 lipca 1807 r. Wojewoda podał też, że uzyskał w dniu 9 października 2017 r. opinię Instytutu Pamięci Narodowej (dalej w skrócie: IPN), z której jednoznacznie wynika, iż nazwa "22 Lipca" jest niezgodna z ustawą, ponieważ nadal powszechnie kojarzona jest z upamiętnieniem Manifestu Lipcowego z 1944 r., pomimo zmiany uzasadnienia, i jako taka nie może funkcjonować w przestrzeni publicznej. Wskazując na treść art. 1 ust. 1 i ust. 2 ustawy oraz stanowisko IPN w kwestii historycznej, dotyczącej utworzenia Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego i jego wpływu na losy państwa polskiego, Wojewoda wywodził, że faktu, iż nazwa "22 Lipca" powszechnie kojarzona jest z systemem komunistycznym nie zmieni nadanie ulicy tej samej nazwy z nowym uzasadnieniem. W przypadku nazw ulic upamiętniających datę dzienną i miesięczną, dokonanie zmiany jedynie uzasadnienia uchwały poprzez wybór innego wydarzenia, które miało miejsce tego samego dnia i miesiąca jest uzasadnione jedynie w przypadku, kiedy stara nazwa naruszająca art. 1 ustawy zastępowana jest upamiętnieniem wydarzenia powszechnie znanego i doniosłego w historii Polski. Trudno za takie wydarzenie uznać nadanie przez N. B. Konstytucji Księstwu Warszawskiemu. W polskiej tradycji upamiętniania ważnych wydarzeń historycznych nie upamiętniano dnia nadania Konstytucji Księstwu Warszawskiemu. Nie ma też ono historycznych związków z gminą Dobrzeń Wielki. Należy zatem uznać, w ocenie Wojewody Opolskiego, że w obecnym kształcie nazwa "22 Lipca", pomimo zmiany uzasadnienia uchwały, nadal postrzegana jest jako nazwa propagująca komunizm. Rozstrzygnięcie nadzorcze zostało doręczone Gminie w dniu 16 października 2017 r.