skarg E. H. i Rzecznika Praw Obywatelskich na uchwałę Rady Miejskiej w Nysie w przedmiocie wprowadzenia na terenie gminy świadczenia pieniężnego
Uzasadnienie strona 19/19

Poza tym należy zwrócić uwagę, że świetle u.ś.r. podstawowe znaczenie ma mieć wsparcie funkcji opiekuńczej, wychowawczej i edukacyjnej rodziny, stąd beneficjentem "bonu wychowawczego" są dzieci uprawnionych do jego otrzymania rodziców. Przyznanie "bonu wychowawczego" można ujmować jako jedną z form realizacji przez władze publiczne konwencyjnego obowiązku zapewnienia dzieciom jak najlepszych warunków życia i rozwoju. Biorąc jednak pod uwagę, że zaskarżone regulacje uzależniają pierwszeństwo uzyskania świadczeń przeznaczonych dla dzieci od pozostawania przez ich rodziców w związku małżeńskim, można w tym przypadku mówić o dyskryminacji dzieci w realizacji ich uprawnienia do otrzymania od władz publicznych jak najlepszych warunków życia rozwoju ze względu na status dziecka - urodzenie w małżeństwie albo poza małżeństwem oraz ze względu na status prawny ich rodziców - pozostawanie w małżeństwie albo konkubinacie. Nadto w świetle art. 18 Konstytucji RP nie tylko małżeństwo, jako związek kobiety i mężczyzny, znajduje się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Pod ochroną znajduje się też rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo i są to dobra samoistne. Rada Gminy w realizacji przyznanych jej zadań nie można podejmować - tak jak to stało się w rozpoznawanej sprawie - środków o charakterze dyskryminacyjnym lub kolidującym z sensem i rolą wartości określonych w art. 18 i art. 71 ust. 1 Konstytucji RP.

W ocenie Sądu, Rada naruszyła też zasadę niedyskryminacji wykluczając z kręgu podmiotów, którym przysługuje prawo pierwszeństwa w uzyskaniu omawianego świadczenia, osoby pracujące m.in. na podstawie umowy cywilnoprawnej, czy też innych form świadczenia pracy, np. osoby wykonującej pracę na podstawie umowy członkowskiej z Rolniczą Spółdzielnią Produkcyjną. Uzależnienie otrzymania pierwszeństwa w uzyskaniu świadczenia przeznaczonego dla dziecka od źródła dochodów jego rodziców budzi uzasadnione wątpliwości co do zgodności z art. 32 i art. 65 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem Sądu, zastosowanie takiej dyskryminacji nie ma żadnego racjonalnego uzasadnienia.

W świetle zarzutów skargi E. H. stwierdzić jeszcze należy, że z przepisów u.ś.r. nie wynika kompetencja organu uchwałodawczego gminy do określenia w ramach uchwały procedury w sprawie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Upoważnienie ustawowe wyraźnie stanowi o uprawnieniu rady do określenia jedynie zasad przyznania świadczenia. Powyższy wniosek uzasadnia dodatkowo treść art. 22a ust. 3 u.ś.r., z której wynika m.in, że do świadczeń rodzinnych, przyznawanych na podstawie uchwały rady gminy, nie stosuje się rozdziału 6 dotyczącego Postępowania w sprawach przyznawania i wypłacania świadczeń rodzinnych, w którym zawarte są m.in. zasady ich zwrotu, stąd - w ocenie Sądu -zakwestionowana regulacja została podjęta z rażącym naruszeniem prawa.

Reasumując, podkreślić raz jeszcze trzeba, że przepisy Konstytucji RP są źródłem gwarancji a nie praw, a więc spełniają rolę wzorca konstytucyjnego, który materializuje się w uchwalanych ustawach, stanowiąc - jak w niniejszej sprawie - obowiązek pomocy rodzinie przewidziany w u.ś.r., która określa warunki nabywania, ustalania, przyznawania i wypłacania prawa do świadczeń rodzinnych (art. 1 tej ustawy). Opieka, odnosi się do działań podejmowanych przez władze publiczne na rzecz małżeństw, rodzin czy rodziców, zwłaszcza tych, które znajdują się w trudnej sytuacji materialnej lub socjalnej. Władze publiczne mają zaś (co akcentują także art. 71 i art. 72 Konstytucji) obowiązek tworzenia systemów pomocy i wsparcia, przeznaczania na ten cel niezbędnych środków publicznych i tworzenia odpowiedniej infrastruktury. W realizacji tych zadań nie można podejmować środków o charakterze dyskryminacyjnym lub kolidującym z sensem i rolą wartości określonych w art. 18 Konstytucji np. przez wykluczenie jednego z rodziców z kręgu osób uprawnionych do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego albo pozbawienie możliwości uzyskania świadczenia przez innych członków rodziny. W kontrolowanej sprawie pozbawiono opieki rodziny i rodzicielstwa. Zaakcentowania wymaga, że w doktrynie i orzecznictwie zwraca się uwagę, że "opieka" nie może oznaczać przejmowania przez władze publiczne zadań i obowiązków, które - choćby w świetle zasady pomocniczości - należą do jednostki czy rodziny, bo prowadziłoby to powstawania sytuacji patologicznych (J. Boć, [w:] Konstytucje Rzeczypospolitej [...], s. 49; M. Dobrowolski, Status [...], s. 27; T. Smyczyński, Rodzina [...], s. 191-192). Tymczasem w niniejszej sprawie objęto pomocą rodziny pełne, formalnie usankcjonowane, aktywne zawodowo i zaradne życiowo, czyli te które realizują swoje podstawowe obowiązki związane z założeniem rodziny. Podczas gdy istnienie między członkami rodziny więzów sankcjonowanych przez prawo jest zjawiskiem typowym, ale nie stanowi conditio sine qua non dla uznania danej wspólnoty za rodzinę Nie można bowiem pominąć ewolucji stosunków międzyludzkich, która prowadzi do powstawania wspólnot "pełnych", czyli obejmujących rodziców i dzieci, ale niepowiązanych przez małżeństwo. Zdaniem Sądu, nie ma podstaw, by takim rodzinom odmawiać opieki i ochrony, bo w takiej sytuacji dochodzi do dyskryminacji dzieci pozamałżeńskich, co jest konstytucyjnie zakazane.

Na koniec wskazać przyjdzie, że w niniejszej sprawie za koniecznością stwierdzenia nieważności całej zaskarżonej uchwały przemawia fakt, że w przypadku pozostawienia w mocy pozostałych przepisów Regulaminu doszłoby do zmiany normatywnej treści zaskarżonej uchwały. Kontrolowana uchwała nabrałaby więc treści nowej i niezamierzonej przez Radę. Z tego powodu zachodziła konieczność wyeliminowania z obrotu całości zaskarżonej uchwały.

Wobec powyższego Sąd stwierdził, że omówione wyżej wady ocenianej uchwały, podjętej z istotnym naruszeniem art. 22b u.ś.r. oraz norm konstytucyjnych, czynią koniecznym stwierdzenie jej nieważności na podstawie art. 147 § 1 P.p.s.a.

Orzeczenie o zwrocie kosztów postępowania na rzecz skarżącej, obejmujących uiszczony wpis od skargi w kwocie 300 zł, uzasadnia przepis art. 200 P.p.s.a.

Strona 19/19