I. Kontrakt socjalny, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 930 ze zm.) to specyficzny rodzaj umowy pomiędzy organem pomocy społecznej a osobą ubiegającą się o przyznanie pomocy społecznej zawartej zgodnie z wzorem urzędowym ustalonym w § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 listopada 2010 r. w sprawie wzoru kontraktu socjalnego (Dz.U. z 2010 r. nr 218, poz. 1439), do której nie mają zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego, a która to umowa określa uprawnienia i obowiązki stron wynikające z ustawy o pomocy społecznej mające na celu przezwyciężenie trudnej sytuacji życiowej osoby ubiegającej się o objęcie jej pomocą społeczną.
II. Skoro kontrakt socjalny nie może stanowić decyzyjnego rozstrzygnięcia organu, to postępowanie administracyjne w sprawie rozstrzygnięcia sporu w zakresie kontraktu socjalnego kończy czynność materialno-techniczna zawarcia kontraktu a w przypadku niedojścia do ustalenia jego warunków - pisma organu informującego o negatywnym sposobie rozstrzygnięcia kwestii zawarcia kontraktu ze wskazaniem przyczyn podjętego stanowiska. Zatem negatywne „załatwienie sprawy kontraktu socjalnego” następuje w formie pisma organu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Mieczysław Markowski, Sędziowie sędzia WSA Marek Leszczyński, sędzia NSA Danuta Tryniszewska-Bytys (spr.), Protokolant referent stażysta Katarzyna Derewońko, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 22 listopada 2016 r. skargi J. B. na bezczynność Dyrektora Ośrodka Pomocy Społecznej w S. w przedmiocie zawarcia kontraktu socjalnego oddala skargę
W dniu [...] lipca 2016 roku J. B. przedłożył do Ośrodka Pomocy Społecznej w S. (dalej jako OPS) projekt kontraktu socjalnego. Pismem z dnia [...] lipca 2016 r. Dyrektor OPS poinformował, że nie jest możliwe podpisanie kontraktu na zasadach i warunkach przedstawionych przez petenta, wyjaśnił istotę kontraktu i przyczynę odmowy. Stanowisko swoje podtrzymał w odpowiedzi na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa.
W skardze na bezczynność organu J. B. domagał się zobowiązania Dyrektora OPS w S. do wydania decyzji w miejsce pisma z [...] lipca 2016 r. oraz zasądzenia kosztów postępowania. Dowodził, że odmowa zawarcia kontraktu socjalnego wymaga decyzji administracyjnej, której wydania organ w jego sprawie odmawia.
W odpowiedzi na skargę organ podtrzymał stanowisko o braku podstawy do zawarcia kontraktu socjalnego jak i do wydania w tym przedmiocie aktu administracyjnego - decyzji. Podkreślił, że sprawy związane z zawieraniem kontraktu socjalnego nie są indywidualnymi sprawami załatwianymi w formie decyzji.
Na rozprawie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Białymstoku skarżący wyjaśnił, iż przedmiotem postępowania przed organem z zakresu pomocy społecznej nie było samo zawarcie kontraktu, a przyznanie niepieniężnej formy pomocy społecznej w postaci kontraktu socjalnego. Wcześniej ubiegał się o zasiłek celowy, ale zmienił przedmiot żądania. Przedłożył decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z [...] września 2015 r. umarzającą postępowanie (po uchyleniu decyzji pierwszoinstancyjnej) odmawiającej przyznania zasiłku celowego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga na bezczynność organu była dopuszczalna, bowiem mieści się w kategorii spraw wyszczególnionych w art. 3 § 2 pkt 8 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 930 z poźn. zm. - dalej jako p.p.s.a.). Została poprzedzona wyczerpaniem środków zaskarżenia (wymóg art. 52 § 1 p.p.s.a.) albowiem skarżący wniósł do organu wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, nadto wcześniej także zażalenie w trybie art. 37 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, do którego to zażalenia ustosunkowało się SKO w B. (negatywnie) w treści decyzji z [...] września 2015 roku.
Natomiast merytorycznie skarga nie mogła zostać podzielona.
Z bezczynnością organu administracji publicznej mamy do czynienia wówczas, gdy organ ten, pomimo istniejącego obowiązku nie załatwia w określonej prawem formie i w określonym prawem czasie sprawy, co do której obowiązujące regulacje czynią go właściwym. Celem skargi na bezczynność jest doprowadzenie do wydania przez organ aktu lub podjęcia czynności. Bezczynność ma miejsce zarówno wówczas, gdy w określonym terminie organ nie podjął żadnych czynności w sprawie, jak i wtedy gdy prowadził postępowanie, ale mimo ustawowego obowiązku nie zakończył go wydaniem stosownego aktu. Dla stwierdzenia bezczynności organu nie ma przy tym znaczenia fakt, z jakich powodów akt administracyjny nie został podjęty, a w szczególności, czy bezczynność została spowodowana okolicznościami zawinionymi przez organ. Jak zauważył Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 12 lipca 2016 r. w sprawie II GSK 400/15 bezczynność organu nie może być wiązana ze stosowaniem prawa materialnego, a więc kształtowaniem treści praw i obowiązków publicznoprawnych. W ramach postępowania w sprawie bezczynności ocenie podlega działanie organu, a ocena ta musi mieć charakter formalny, czyli ma skupić się na tym, czy organ podejmował prawem nakazane czynności w prawem określonym postępowaniu.