1. Obowiązek uiszczenia przez nabywcę gruntów rolnych przeznaczonych na cele nierolnicze opłaty przewidzianej w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz o rekultywacji gruntów /Dz.U. nr 27 poz. 249 ze zm./ zachodzi wówczas, gdy nabywany grunt /teren/ stanowił dotychczas grunt rolny w rozumieniu art. 1 ust. 2 cytowanej ustawy. 2. Zgodnie z zasadą wyrażoną we wstępie art. 1 ust. 2 powyższej ustawy, warunkiem zaliczenia gruntów lub terenów wymienionych w pkt. 1-6 tego przepisu do gruntów rolnych jest ustalenie, że służą one /lub służyły do czasu ich zbycia/ bezpośrednio celom produkcji rolnej.
Naczelny sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Jerzego L. na decyzję Wojewody Częstochowskiego z dnia 3 listopada 1980 r. w przedmiocie ustalenia należności z tytułu nabycia gruntów rolnych na cele nierolnicze i na podstawie art. 207 par. 1 i par. 2 pkt 3 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Naczelnika Gminy R. z dnia 5 września 1980 r., a także, zgodnie z art. 208 Kpa, zasądził od Wojewody Częstochowskiego zwrot kosztów postępowania na rzecz skarżącego.
Aktem notarialnym z dnia 20 marca 1979 r. Anastazja i Teodor małżonkowie L. darowali synowi i synowej Jerzemu i Terenie L. działki oznaczone nr 703/79 i 704/79 stanowiące zabudowane podwórze z użytkami rolnymi o powierzchni 0,0940 ha, wydzielając je z nieruchomości o powierzchni 1,3641 ha. Działki te są położone we wsi K., gminy R.
W dniu 5 września 1980 r. Naczelnik Gminy R., decyzją nr OT-441/1/80 skierowaną do małżonków Jerzego i Teresy L., ustalił należność z tytułu nabycia gruntów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne w wysokości 37.395 zł. Strony nie brały udziału w postępowaniu przed wydaniem decyzji ani nie były powiadomione o wszczęciu postępowania administracyjnego z urzędu.
Jerzy L. zaskarżył decyzję organu pierwszej instancji do Wojewody częstochowskiego podnosząc, że działka nie miała charakteru rolnego i została zabudowana w 1911 r., przy czym stojące na działce budynki nie stanowiły całości gospodarczej z gospodarstwem rolnym matki Anastazji L. Właścicielem działki był ojciec skarżącego. Wojewoda Częstochowski decyzją z dnia 4 listopada 1980 r., nr RLg-OT-4412/129/80, utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję Naczelnika Gminy R. Przyjął przy tym, że zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów /Dz.U. nr 27 poz. 249 ze zm./ tereny budownictwa zagrodowego są gruntami rolnymi i ich nabycie przez nierolnika jest traktowane jako wyłączenie z produkcji rolnej ze skutkiem wynikającym z art. 10 tej ustawy. Skoro należność została obliczona prawidłowo od powierzchni nabytych gruntów, brak podstaw do zmiany lub uchylenia decyzji pierwszej instancji. W tej fazie postępowania strony nie były wzywane do dodatkowego przedstawienia swego stanowiska i organ odwoławczy rozstrzygnął sprawę na podstawie niepełnego materiału zawartego w aktach sprawy i odwołania.
Jerzy L. zaskarżył decyzję organu odwoławczego do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zarzut naruszenia prawa przez organy administracji państwowej oparł na ponownym twierdzeniu, że działka nie ma charakteru rolnego i została zabudowana przed wejściem w życie ustawy z 1961 r. o terenach budowlanych na obszarach wsi /Dz.U. 1969 nr 27 poz. 216 ze zm./. W odpowiedzi na skargę Wojewoda Częstochowski oświadczył, że data zabudowania działki nie ma znaczenia w sprawie, gdy nieruchomość stanowiła część składową gospodarstwa rolnego. Ochroną wynikającą z ustawy z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów są objęte nie tylko użytki rolne, ale także grunty pod budownictwem zagrodowym. Nabycie tych gruntów przez skarżącego, który nie jest rolnikiem, jest równoznaczne z ich wyłączeniem z produkcji rolnej. Na rozprawie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym skarżący wyjaśnił, że ojciec przekazał w 1980 r. gospodarstwo drugiemu synowi, który prowadzi 15 hektarowe gospodarstwo rolne, bez działki darowanej skarżącemu w 1979 r., gdyż nie stanowiła ona integralnej części tego gospodarstwa.
Uchylając wydane w sprawie decyzje terenowych organów administracji państwowej Naczelny Sąd Administracyjny kierował się następującymi motywami: