Gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych /ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi/ nie może wykraczać poza ustawowo zagwarantowane wolności obywatelskie, a w tym swobodę działalności gospodarczej.
Rada Miejska w P. przyjęła gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.
Wojewoda wszczął postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności punktu I.A.2 tegoż programu z powodu naruszenia art. 40 ust. 3 ustawy o samorządzie terytorialnym i nadzorcze - stwierdzające nieważność tego punktu.
W uzasadnieniu Wojewoda podnosi iż przedmiotowy punkt Programu zawiera w swej treści ograniczenia godzin sprzedaży i podawania napojów alkoholowych w taki sposób, iż stanowi to naruszenie art. 40 ust. 3 ustawy o samorządzie terytorialnym. Przepis ten dopuszcza bowiem wprowadzenie przepisów porządkowych przez gminę, tylko wówczas, gdy jest to niezbędne dla życia i zdrowia obywateli oraz zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.
Przepisy porządkowe stanowiące ograniczenie praw i swobód obywatelskich muszą mieć charakter wyjątkowy i ograniczony. Rozwiązywanie problemów alkoholowych poprzez wprowadzenie ograniczeń, co do czasu sprzedaży - jeśli nie zachodzi taka konieczność, wyznaczona przez konkretne zdarzenie faktyczne - jest niedopuszczalne.
Brak jest podstaw ustawowych dla wprowadzenia takich ograniczeń, bowiem ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie zawiera ani takich ograniczeń, ani też upoważnień dla gmin do ich wprowadzenia.
W skardze wniesionej przez Prezydenta Miasta P. podnoszone są następujące argumenty. Uchwała Rady Miejskiej nie mieści się w kategorii przepisów porządkowych, o których mowa w art. 40 ust. 3 ustawy samorządowej, nie wprowadza bowiem określonych nakazów lub zakazów dla określonej grupy podmiotów, lecz zawiera wskazówki dla zarządu. Zarząd zaś na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi zobowiązany jest do wyrażenia opinii w sprawie każdego zezwolenia wydawanego przez wójta lub burmistrza. Ustawodawca nie sprecyzował charakteru owej opinii, ani jej treści. Domniemywać można więc, iż zarząd może wyrazić pogląd na temat zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa obywateli, odnośnie każdego punktu sprzedaży, którego dotyczy zezwolenie. Opinie zarządu, oparte na rzetelnej znajomości miejscowych uwarunkowań, uwzględniające konieczność ograniczenia dostępności alkoholu w godzinach nocnych, w pełni pokrywają się z celem ustawy.
Zapisy programu nie odnoszą się do godzin otwarcia placówek handlowych, lecz tylko do godzin sprzedaży napojów alkoholowych.
W odpowiedzi na skargę Wojewoda uzupełnił argumenty uzasadnienia rozstrzygnięcia nadzorczego. Wszelkie ograniczenia praw obywatelskich mogą wynikać wyłącznie z ustaw. Do 29 listopada 1990 r. - tj. do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 19 lipca 1990 r. o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi /Dz.U. nr 40 poz. 184/ ograniczenia takie funkcjonowały, lecz zostały zniesione.
Nadto w przedmiotowym punkcie Programu mamy wyraźne odesłanie do przesłanki "zakłócenia porządku publicznego" w rozumieniu art. 40 ust. 3 ustawy samorządowej.