Przepis art. 36 ustawy budżetowej na rok 1991 /Dz.U. nr 21 poz. 89 ze zm/ jest niezgodny z art. 1 Konstytucji RP, utrzymanym w mocy przez art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r.
Ustosunkowując się do wniosku Naczelnej Rady Spółdzielczej Trybunał Konstytucyjny dokonał przede wszystkim ustaleń co do stanu prawnego w chwili dojścia do skutku ustawy budżetowej na 1991 r. oraz w wyniku następujących później zmian w zakresie dotyczącym problematyki objętej wnioskiem Naczelnej Rady Spółdzielczej.
a) z tego punktu widzenia znaczenie mają przede wszystkim przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 1991 r, - Prawo budżetowe /Dz.U. nr 4 poz. 18 ze zm./, przesądzające o istocie budżetu. Wedle tej ustawy: "Prawo budżetowe ustala ogólne zasady i tryb gromadzenia zasobów pieniężnych objętych budżetem państwa i budżetami gmin oraz przeznaczenia tych zasobów na finansowanie zadań wynikających z funkcji państwa i gmin (...)" - art. 1; "Budżet państwa jest rocznym planem finansowym obejmującym dochody i wydatki państwa. Jest uchwalany przez Sejm na okres roku kalendarzowego, w formie ustawy. Ustawa budżetowa zapewnia realizację zadań polityki społeczno-gospodarczej państwa, przyjętej przez Sejm /art. 2/". W kontekście tych przepisów postanowienia art. 36 ustawy budżetowej na rok 1991 nie stanowią materii mieszczącej się w sferze ustawy budżetowej. Art. 36 nie stanowi innymi słowy normy budżetowej. Z budżetem państwa ma co najwyżej związek pośredni, jeśli zważyć, że Fundusz Ubezpieczenia Społecznego jest z reguły zasilany corocznie z zasobów finansowych budżetu państwa.
Nie będąc wprost materią budżetu państwa przepis ten włączony został do ustawy budżetowej na 1991 r. wedle wcześniejszej ukształtowanej, wbrew prawu budżetowemu, praktyce zamieszczania w ustawach budżetowych materii wykraczających poza problematykę budżetową, mających jedynie pośrednie znaczenie dla budżetu państwa.
b) sprawę składek na ubezpieczenie społeczne od premii i nagród dla pracowników, a w spółdzielniach pracy także dla członków tych spółdzielni z tytułu wkładu pracy wypłacanych z nadwyżki bilansowej regulował przepis art. 77 par. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze /Dz.U. nr 30 poz. 210 ze zm./. Zwalniał on te premie i nagrody od składek na ubezpieczenie społeczne. Przepis ten w części odnoszącej się do składek na ubezpieczenie społeczne obowiązywał od dnia 10 marca 1992 r. to jest do wejścia w życie ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o zmianie ustawy - Prawo budżetowe oraz niektórych innych ustaw, nowelizującej między innymi art. 77 par. 1 Prawa Spółdzielczego /Dz.U. nr 21 poz. 85/. Mimo obowiązywania tego przepisu ustawa budżetowa na 1991 r. z dnia 21 lutego 1992 r., ogłoszona w Dzienniku Ustaw z dnia 16 marca 1992 r., która weszła w życie "z dniem ogłoszenia, z mocą od dnia 1 stycznia 1992 r.", postanowiła z art. 36 ust. 1 i 2, iż omawiane tu premie i nagrody wypłacone z nadwyżki bilansowej za 1990 r., wypłacone po dniu 1 stycznia 1991 r., wchodzą do podstawy naliczania składek na ubezpieczenie społeczne.
c) przepis art. 36 ustawy budżetowej na rok 1991 wprowadzony został w czasie, gdy część spółdzielni dokonała już podziału nadwyżki bilansowej za 1990 r. oraz dokonała wypłaty omawianych premii i nagród. W związku z tym, niezależnie od innych ujemnych dla spółdzielni skutków tego przepisu, powstał problem środków, z jakich miałyby być pokryte składki na ubezpieczenie społeczne. Problem ten rozwiązała dopiero ustawa z dnia 26 września 1991 r. o zmianie ustawy budżetowej na rok 1991 oraz o zasadach wykonywania budżetu państwa w 1991 r. /Dz.U. nr 86 poz. 391/, która weszła w życie z dniem ogłoszenia to jest z dniem 1 października 1991 r. Ustawa dodała w tym celu w art. 36 ustawy budżetowej na rok 1991 nowy ust. 3, wedle którego w spółdzielniach, w których wypłaty omawianych premii i nagród miały miejsce przed 1 kwietnia 1991 r. - składki na ubezpieczenie społeczne obciążają dochód osiągnięty w przyszłości, mianowicie w 1991 r. i powinny być wypłacone przez spółdzielnie do końca 1991 r., a więc jeszcze przed sporządzeniem i zatwierdzeniem rachunku wyników za ten rok. Pozostałe spółdzielnie składki te obowiązane były naliczać i odprowadzać w ciągu 1991 r., w miarę ustalania i zatwierdzania bilansów za 1990 r.