Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Irena Kamińska po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2011 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia Śląskiej Społecznej Rady Oświatowej w K. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 21 marca 2011 r., sygn. akt IV SA/Gl 90/11 odmawiające przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi Śląskiej Społecznej Rady Oświatowej w K. na uchwałę Rady Miasta K. z dnia (...) lipca 2010 r., Nr (...) w przedmiocie szkół i placówek oświatowo - wychowawczych, ustalenia opłat za świadczenia udzielane przez przedszkola postanawia: oddalić zażalenie
Postanowieniem z dnia 21 marca 2011 r., sygn. akt IV SA/Gl 90/11 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach odmówił Śląskiej Społecznej Radzie Oświatowej w K. przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Śląskiej Społecznej Rady Oświatowej w K. na uchwałę Rady Miasta K. z dnia (...) lipca 2010 r., Nr (...) w przedmiocie szkół i placówek oświatowo - wychowawczych, ustalenia opłat za świadczenia udzielane przez przedszkola.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd pierwszej instancji wskazał, iż Śląska Społeczna Rada Oświatowa w K. wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skargę na uchwałę Rady Miasta K. z dnia (...) lipca 2010 r., nr (...) w sprawie ustalenia opłat za świadczenia udzielane przez przedszkola, dla których organem prowadzącym jest miasto K. . W kolejnym piśmie procesowym z dnia 7 lutego 2011 r. skarżąca zawarła wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.
Postanowieniem z dnia 17 lutego 2011 r. referendarz sądowy odmówił przyznania skarżącej prawa pomocy. W motywach swojego rozstrzygnięcia podał, że strona nie spełnia wymogu warunkującego przyznanie prawa pomocy bowiem założyciele stowarzyszenia, dla którego jednym z celów statutowych jest prowadzenie postępowań sądowych i sądowoadministracyjnych prowadzonych wobec uczniów, rodziców, nauczycieli, pracowników oświaty winni ustalając wysokość składki członkowskiej uwzględnić konieczność pokrycia kosztów tychże postępowań. Dobrowolne wprowadzenie przez członków stowarzyszenia zasad finansowania działalności nie może powodować konieczności jej współfinansowania ze środków publicznych. Takie bowiem ukształtowanie zasad działalności stanowiłoby zaprzeczenie zasady, że stowarzyszenie prowadzi działalność na bazie własnego majątku.
Następnie w dniu 7 marca 2011 r. Śląska Społeczna Rada Oświatowa w K. wniosła sprzeciw od wyżej powołanego postanowienia. W uzasadnieniu wskazano, że Stowarzyszenie dysponuje jedynie środkami finansowymi w kwocie ok. 14 zł miesięcznie pozyskiwanymi ze składek członkowskich od 7 członków tej organizacji. Zaznaczono, iż działalność Stowarzyszenia opiera się jedynie na bezinteresownym zaangażowaniu i społecznej pracy jego członków. Stowarzyszenie zwykłe nie może pozyskiwać środków z żadnych innych źródeł, jedynie ze składek członkowskich. Ponadto wyjaśniono, iż stosownie do zapisów regulaminu działalności Stowarzyszenia liczba jego członków nie może przekroczyć 21. Postanowienie to jest konsekwencją przyjętego przez założycieli założenia, że Stowarzyszenie będą tworzyć jedynie osoby o uznanym dorobku, doświadczeniu i wiedzy z zakresu edukacji, oświaty i wychowania. Organizacja ta nie ma więc charakteru masowego, a co się z tym wiąże nie może przyjąć takiej liczby członków która umożliwiałaby zebranie środków niezbędnych na prowadzenie postępowań sądowych.
Wydając zaskarżone postanowienie Sąd pierwszej instancji zauważył, że Śląska Społeczna Rada Oświatowa w K. jest organizacją społeczną działającą w formie stowarzyszenia zwykłego, Jest więc to jednostka działająca "non profit" oraz stosownie do treści art. 42 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r., nr 79, poz. 855 ze zm.) nie może prowadzić działalności gospodarczej, przyjmować darowizn, spadków i zapisów oraz otrzymywać dotacji, a także korzystać z ofiarności publicznej. Organizacje takie środki na swoją działalność uzyskują ze składek członkowskich. Pomimo tego stowarzyszenie zwykłe chcąc realizować cele dla których zostało powołane winno liczyć się z koniecznością pokrywania kosztów ewentualnych sporów, czy postępowań sądowych. Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych (por. miedzy innymi postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 kwietnia 2008 r., sygn. akt II OZ 317/08) członkowie stowarzyszenia przystępując do aktywnej realizacji celów statutowych i z powołaniem się na nie powinni liczyć się z obowiązkiem ponoszenia kosztów sądowych oraz przeznaczyć odpowiednie środki na ich pokrycie.