Referendarz sądowy w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie Krzysztof Nesteruk po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2009 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku Stowarzyszenia "[...]" o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Stowarzyszenia "[...]" na bezczynność Wojewody w sprawie wydobywania kopaliny na terenie obszarów chronionych postanawia odmówić skarżącemu przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującego zwolnienie od kosztów sądowych.
W odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu od skargi w kwocie 100 zł Stowarzyszenie "[...]" zwróciło się z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych.
W jego uzasadnieniu podano, iż Stowarzyszenie "działa non-profit, nie pozyskuje i nie występuje o żadne środki finansowe, zatem takimi środkami nie dysponuje".
Jak wynika z oświadczenia, nie posiada ono nie tylko dochodów, ale również jakiegokolwiek majątku.
Rozpatrując wniosek zważono, co następuje:
Stosownie do unormowania zawartego w art. 245 § 3 i art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
(Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zmianami), zwanej dalej w skrócie: "p.p.s.a.", prawo pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych, bądź poszczególnych ich składników (opłat sądowych, wydatków) lub ich części, może być przyznane osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.
Użycie przez ustawodawcę sformułowania "może" oznacza, że przyznanie prawa pomocy w przypadku podmiotów niebędących osobami fizycznymi zostało w znacznym zakresie pozostawione uznaniu sądu administracyjnego (bądź referendarza - art. 258 § 1 p.p.s.a).
Przyjmuje się, iż osoba prawna (inna jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej) obowiązana jest wykazać nie tylko, że nie ma adekwatnych środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także, że nie ma ich, mimo iż podjęła wszelkie niezbędne środki, aby zdobyć fundusze na pokrycie tych wydatków (por. np.: J.P. Tarno, "Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz", LexisNexis, Warszawa 2006 r., str. 504; postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 maja 2009 r., sygn. akt II OZ 401/09, dostępne w Internecie pod adresem: http://orzeczenia.nsa. gov.pl). Wynika to z tego, że pomoc finansowa ze strony Państwa z założenia przysługuje jedynie podmiotom, które nie mogą - z powodów od siebie niezależnych - pozyskać środków koniecznych do prowadzenia postępowania sądowego, a nie podmiotom które dobrowolnie zaniechały pozyskiwania tych środków.
Stąd też za odmową przyznania prawa pomocy Stowarzyszeniu "[...]" przemawia fakt, iż nie stara się ono wcale - co wynika wprost z uzasadnienia wniosku - gromadzić funduszy na prowadzenie swej działalności.
Jak wielokrotnie podkreślał Naczelny Sąd Administracyjny (m.in. w w/w postanowieniu), to, iż stowarzyszenie jest organizacją typu non profit nie oznacza, że jest zwolnione od zapewnienia środków na prowadzenie działalności statutowej, chociażby w drodze obowiązkowych składek członkowskich [art. 33 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zmianami)]. Prowadząc ją winno ono liczyć się z możliwością ponoszenia kosztów sądowych w postępowaniach, w których uzna swój udział ze celowy i mieć przygotowane na ten cel odpowiednie środki finansowe. Przerzucenie ciężaru jego funkcjonowania na Skarb Państwa, choćby w ten sposób, by uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych, rodziłoby ten skutek, że faktycznie działalność stowarzyszenia byłaby finansowana ze środków publicznych, co przeczyłoby zasadzie, że stowarzyszenie prowadzi działalność na bazie własnego majątku.
Skoro więc Stowarzyszenie "[...]" nie wykorzystuje przewidzianych w jego statucie instrumentów pozyskiwania środków niezbędnych do prowadzenia swej działalności (§ 9 pkt 3, § 12 ust. 2, § 15 pkt 7-8, § 25 ust. 1-2), zdecydowano się odmówić przyznania mu prawa pomocy, mimo, iż nie wykazało posiadania jakichkolwiek środków finansowych. Postanowienie w tym zakresie wydane zostało w oparciu o art. 258 § 2 pkt 7 p.p.s.a., powierzający referendarzowi sądowemu wydawanie na posiedzeniu niejawnym postanowień co do przyznania lub odmowy przyznania prawa pomocy.