Sprawę o ustanowienie tłumacza przysięgłego prezes sądu wojewódzkiego rozstrzyga w drodze decyzji administracyjnej.
Sąd Najwyższy na poniższe pytanie prawne Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości:
1. Czy ustanawiając określoną osobę tłumaczem przysięgłym bądź odmawiając takiego ustanowienia, prezes sądu wojewódzkiego działa wyłącznie jako organ administracji sądowej, czy także jako organ administracji państwowej:
2. czy ustanowienie bądź odmowa prezesa sądu wojewódzkiego ustanowienia określonej osoby tłumaczem przysięgłym stanowi decyzję administracyjną /art. 104 par. 1 Kpa/, na którą /po wyczerpaniu toku instancji/ przysługuje skarga da Naczelnego Sądu Administracyjnego?
podjął uchwałę:
Zagadnienia prawne, które Minister Sprawiedliwości przedstawił do wyjaśnienia składowi siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, zostały sformułowane ze względu na następujące okoliczności faktyczne.
Prezes Sądu Wojewódzkiego w Warszawie po rozpatrzeniu podania Anny M. o ustanowienie jej tłumaczem przysięgłym języka angielskiego powiadomił ją - pismem z dnia 27 listopada 1990 r. - że podanie to nie zostało uwzględnione wobec wystarczającej liczby tłumaczy przysięgłych w zakresie języka angielskiego. Anna M. wniosła odwołanie do Ministra Sprawiedliwości zarzucając, że sposób załatwienia sprawy jest wadliwy co do formy, gdyż narusza zasady wydawania decyzji administracyjnych oraz jest wadliwy merytorycznie, gdyż Prezes Sądu Wojewódzkiego nie ma kompetencji do limitowania liczby osób, które chcą wykonywać zawód tłumacza przysięgłego. Skierowane do Ministra Sprawiedliwości wystąpienie nie zostało załatwione w trybie właściwym dla odwoławczego postępowania administracyjnego. Natomiast Departament Organizacji i Informatyki w Ministerstwie Sprawiedliwości poinformował Annę M., że sposób załatwienia sprawy przez Prezesa Sądu Wojewódzkiego jest właściwy, akcentując zwłaszcza wyjaśnienie, że tłumacz przysięgły jest instytucją prawa sądowego, którą ustanawia się bez postępowania administracyjnego. W tej sytuacji Anna M. wniosła skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego w trybie właściwym dla zaskarżenia ostatecznych decyzji administracyjnych /art. 196 par. 1 i art. 198 Kpa/.
Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 18 października 1991 r. skargę odrzucił - ze względów formalnych, wobec niewyczerpania odwoławczego postępowania administracyjnego /art. 204 par. 1 Kpa w związku z art. 198 Kpa/. Według wyrażonego w uzasadnieniu tego postanowienia poglądu prawnego, odmowa prezesa sądu wojewódzkiego ustanowienia tłumaczem przysięgłym osoby ubiegającej się o wykonywanie tego zawodu jest decyzją administracyjną, na którą po wyczerpaniu toku instancji przysługuje skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Minister Sprawiedliwości uważa, że powyższy pogląd prawny został wyprowadzony z budzących zastrzeżenia założeń co do tego, że kompetencja prezesa sądu wojewódzkiego do ustanowienia tłumaczy przysięgłych wykracza poza potrzeby sądowe i że tłumacz przysięgły to wyodrębniony zawód. Tymczasem - zdaniem Ministra Sprawiedliwości - prezes sądu wojewódzkiego, ustanawiając tłumaczy przysięgłych oraz zwalniając ich z funkcji, działa jako organ administracji sądowej. Dokonywane przez niego powierzenie lub odmowa powierzenia określonej osobie funkcji tłumacza przysięgłego nie ma wobec tego znamion decyzji administracyjnej w rozumieniu art. 104 par. 1 Kpa.
Podstawowa dla tłumaczy przysięgłych regulacja prawna zawarta jest w ustawie z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych /t.j. Dz.U. 1990 nr 23 poz. 138 ze zm./ i w wykonawczym do tej ustawy rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 czerwca 1987 r. w sprawie biegłych sądowych i tłumaczy przysięgłych /Dz.U. nr 18 poz. 112/. Zdaje się to wskazywać na ścisłe związanie instytucji tłumaczy przysięgłych z działalnością sądów powszechnych, które pogłębia fakt, że ustawa stanowiąc, iż przy sądach mogą być ustanowieni tłumacze przysięgli, w żaden inny sposób nie określa zakresu ich działania. Zachodzi także pełna funkcjonalna odpowiedzialność instytucji tłumaczy przysięgłych do potrzeb sądów, skoro w art. 8 powołanej ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych określona została zasada postępowania przed sądami powszechnymi, według której osoba nie władająca językiem polskim ma prawo do występowania przed sądem w języku ojczystym i bezpłatnego korzystania z pomocy tłumacza. W procedurach cywilnej i karnej także przewiduje się korzystanie z tłumaczy w każdym wypadku, gdy jest przeprowadzony dowód z dokumentów sporządzonych w języku obcym lub gdy przesłuchiwane są osoby, które bądź nie władają dostatecznie językiem polskim, bądź są głuche lub nieme i nie wystarcza porozumienie się z nimi za pomocą pisma /art. 256 i art. 265 Kpc oraz art. 62 i art. 159 Kpk/. W art. 256 Kpc mowa jest już bezpośrednio o tłumaczu przysięgłym, ale także w pozostałych wypadkach chodzi o tłumacza zaprzysiężonego, gdyż stosuje się do niego przepisy o biegłych, co oznacza m.in., że przed rozpoczęciem czynności składa on odpowiednie przyrzeczenie. Zastosowanie ma także zasada, według której tłumacz, tak jak biegły sądowy, składa przyrzeczenie tylko przy objęciu stanowiska, w poszczególnych zaś sprawach powołuje się na nie.