Od orzeczenia wojewódzkiej komisji poborowej, zmieniającej z urzędu orzeczenie rejonowej komisji poborowej w trybie art. 41 ust. 3 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej /Dz.U. 1992 nr 4 poz. 16/ służy stronie odwołanie.
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Włodzimierza Skoniecznego, w sprawie ze skargi Grzegorza S. na orzeczenie Wojewódzkiej Komisji Poborowej w W. z dnia 6 czerwca 1994 r., (...) w przedmiocie odmowy odroczenia czynnej służby wojskowej ze względu na konieczność sprawowania bezpośredniej opieki nad członkiem rodziny, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 1 grudnia 1994 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu postanowieniem z dnia 3 października 1994 r. SA/Wr 1728/94 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc w związku z art. 211 Kpa.
Czy od orzeczenia wojewódzkiej komisji poborowej - zmieniającej z urzędu orzeczenie rejonowej komisji poborowej w trybie art. 41 ust. 3 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej /Dz.U. 1992 nr 4 poz. 16/ - służy stronie odwołanie?
podjął następującą uchwałę:
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu przekazując Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia wyżej sformułowane zagadnienie prawne kierował się następującymi przesłankami:
Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej /t.j. Dz.U. 1992 nr 4 poz. 16/ przewiduje na szczególnych zasadach, o jakich mowa w art. 163 Kpa, możliwość zmiany decyzji organu pierwszej instancji z urzędu przez organ nadrzędny, jeżeli decyzja wydana została z naruszeniem prawa nie określając, czy od decyzji organu nadrzędnego służy stronie odwołanie. Dopuszczalność zmiany decyzji z urzędu nie jest ograniczona żadnym terminem i dotyczy decyzji ostatecznych i nieostatecznych. Dotyczy to:
1. zmiany orzeczenia rejonowej komisji lekarskiej przez wojewódzką komisję lekarską /art. 28 ust. 2 zdanie drugie/;
2. zmiany orzeczenia rejonowej komisji poborowej przez wojewódzką komisję poborową /art. 41 ust. 3/;
3. zmiany decyzji wojskowego komendanta uzupełnień przez szefa wojewódzkiego sztabu wojskowego /art. 44 ust. 4 zdanie drugie/ i
4. zmiany decyzji wójta lub burmistrza /prezydenta miasta/ przez wojewodę /art. 127 ust. 4 zdanie drugie/.
Zagadnienie to było częściowo uregulowane w powołanej ustawie, w tekście obowiązującym do dnia jej nowelizacji ustawą z dnia 25 października 1991 r. /Dz.U. nr 113 poz. 491/.
Art. 41 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej /t.j. Dz.U. 1988 nr 30 poz. 207/ wyraźnie stanowił, że orzeczenia wojewódzkich komisji poborowych są ostateczne, a art. 98 ust. 3 ustawy zastrzegł możliwość uchylenia w trybie nadzoru ostatecznej decyzji terenowego organu administracji państwowej na rzecz Ministra Spraw Wewnętrznych.
Wątpliwości powstałe co do możliwości wnoszenia odwołań od orzeczeń i decyzji wydanych z urzędu przez organ nadrzędny rozstrzygał już Naczelny Sąd Administracyjny w odniesieniu do orzeczeń wojewódzkich komisji lekarskich /art. 28 ust. 2 zdanie drugie/ i decyzji wojewody /art. 127 ust. 4 zdanie drugie/.
I tak, w wyroku z dnia 28 października 1992 r., SA/Wr 841/92 /ONSA 1994 Nr 1 poz. 23/ NSA przyjął, że rejonowe i wojewódzkie komisje poborowe są w rozumieniu przepisów Kpa organami administracji państwowej, a wydane przez te organy orzeczenia o uznanie poborowego za zdolnego do służby wojskowej podlegają zaskarżeniu do sądu administracyjnego.
Natomiast w wyrokach z dnia 4 lutego 1994 r., SA/Wr 2063/93 - nie publikowany - i z dnia 4 listopada 1993 r., SA/Wr 1477/93 - nie publikowany - NSA przyjął, że orzeczenie wojewódzkiej komisji lekarskiej, wydane z urzędu na podstawie art. 28 ust. 2 zdania drugiego ustawy o powszechnym obowiązku obrony /t.j. Dz.U. 1992 nr 4 poz. 16/ jest orzeczeniem ostatecznym, od którego nie służy odwołanie i podlega zaskarżeniu do NSA.
Formułując ten pogląd, Sąd kierował się przepisami art. 26 ust. 1 oraz art. 28 ust. 2, 4 i 5 ustawy, z których wynika, że rejonowe i wojewódzkie komisje lekarskie, z zastrzeżeniem art. 29 ust. 1, są wyłącznie właściwe do określenia zdolności poborowych do czynnej służby wojskowej i w zakresie swego orzecznictwa nie zostały poddane nadzorowi organów administracji wojskowej bądź organów rządowej administracji ogólnej. Potwierdza to art. 37 ust. 1 i 2 ustawy, który określa zakres nadzoru Ministra Spraw Wewnętrznych i wojewodów do przygotowania i przebiegu poboru w granicach uregulowanych w rozdziale 2 ustawy.