Udział kobiet w pomocniczej służbie wojskowej na zasadzie art. 101 ust. 1 i art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym /Dz.U. R.P. nr 25 poz. 220/ mógł być w konkretnych okolicznościach udziałem w walkach wojny obronnej 1939 r.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Bronisławy G. na decyzję Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację z dnia 10 grudnia 1986 r. w przedmiocie odmowy przyznania świadczeń kombatanckich i na podstawie art. 207 par. 2 pkt 3 Kpa uchylił zaskarżoną decyzję, a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od Zarządu Głównego ZBoWiD kwotę złotych dwa tysiące tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącej.
Zarząd Główny Związku Bojowników o Wolność i Demokrację decyzją z dnia 10 grudnia 1986 nr 1/Gro/Wer/85 utrzymał w mocy decyzję Zarządu Wojewódzkiego tego Związku w G., odmawiającą Bronisławie G. przyznania uprawnień kombatanckich. Bronisława G. zaskarżyła tę decyzję do Naczelnego Sądu Administracyjnego, podając, że w 1938 r. zapisała się do Sekcji Sanitarnej Przysposobienia Wojskowego Kobiet. We wrześniu 1939 r. została wezwana do Komendy Przysposobienia Wojskowego Kobiet w O. i skierowana jako łączniczka i sanitariuszka do oddziału Wojska Polskiego broniącego O. Na potwierdzenie swoich stwierdzeń Bronisława G. przedłożyła oświadczenia dwóch świadków - zweryfikowanych członków Związku z tytułu udziału we wrześniu 1939 r. w obronie G.-O. Jednym z nich był bezpośredni dowódca Bronisławy G., drugim - współuczestnik walk na O. Organy Związku uznały, że służba w czasie wojny w organizacji paramilitarnej, jaką było Przysposobienie Wojskowe Kobiet, nie daje podstaw do uzyskania uprawnień kombatanckich. Służba w tej organizacji świadczy o obywatelskiej i patriotycznej postawie w czasie wojny obronnej 1939 r. i zasługuje na uznanie i szacunek, nie uzasadnia jednak wniosku Bronisławy G.
W swojej skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego Bronisława G. stwierdziła, że została we wrześniu 1939 r. wezwana do pełnienia służby. Służbę taką podjęła i brała udział w walkach obronnych na K.O., co potwierdzili świadkowie - zweryfikowani członkowie Związku.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Artykuł 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. o szczególnych uprawnieniach kombatantów /Dz.U. nr 16 poz. 122/ stwierdza, że uprawnienia kombatanckie przysługują m.in. uczestnikom walk o niepodległość. Taki charakter miała wojna obronna we wrześniu 1939 r. Skarżąca twierdzi, że odbyła w 1938 r. Przysposobienie Wojskowe Kobiet i we wrześniu 1939 r. została skierowana w ramach pomocniczej służby wojskowej do oddziału broniącego G.-O. Na rozprawie sądowej dodatkowo wyjaśniła, że została wcielona do jednostki wojskowej, dostała bluzę i czapkę.
O pomocniczej służbie wojskowej w czasie wojny /jak i mobilizacji/ mówi art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym /Dz.U. R.P. nr 25 poz. 220/. Z kolei art. 104 ust. 1 tej ustawy stanowił, że kobiety, które ukończyły przeszkolenie wojskowe, podlegają obowiązkowi odbycia pomocniczej służby wojskowej w warunkach art. 101 na równi z mężczyznami, podlegającymi temu obowiązkowi. Nie można więc wykluczyć, jak to uczynił Zarząd Główny Związku, że udział kobiet w pomocniczej służbie wojskowej nie mógł być w konkretnych okolicznościach udziałem w walkach wojny obronnej 1939 r.
Te okoliczności należy wnikliwie zbadać zgodnie z art. 7, art. 77 i art. 80 Kpa Zarząd Główny Związku Bojowników o Wolność i Demokrację uchybił tym przepisom, nie ustosunkowując się w ogóle do oświadczeń świadków - uczestników obrony G.-O., będących zweryfikowanymi członkami Związku.
Z tego względu na podstawie art. 207 par. 2 pkt 3 Kpa należało uchylić zaskarżoną decyzję.
O kosztach orzeczono na podstawie art. 208 Kpa.