Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska (spr.), Sędziowie sędzia NSA Anna Sobolewska-Nazarczyk, sędzia NSA Danuta Tryniszewska-Bytys, Protokolant referent stażysta Katarzyna Derewońko, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 19 maja 2016 r. sprawy ze skargi W. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...] lutego 2016 r. nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą jej wydanie decyzję Prezydenta Miasta B. z dnia [...] grudnia 2015 roku o nr [...]
Prezydent B., decyzją z dnia [...] grudnia 2015 r. nr [...], odmówił umorzenia w całości należności dłużnika alimentacyjnego - W. K., w kwocie 18 140,00 zł z tytułu wypłaconych P. K., P. K. i P. K. zaliczek alimentacyjnych, jak również odmówił umorzenia w całości należności w kwocie 907,00 zł z tytułu przewidzianej do zwrotu kwoty 5% wypłaconych zaliczek alimentacyjnych. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że obowiązek zwrotu zaliczek alimentacyjnych wynikał z treści art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. Prawo do zaliczki alimentacyjnej zostało ustalone P. i P. K. w okresie od 1 września 2005 r. do 31 sierpnia 2006 r. decyzją z dnia 10 października 2005 r. Z kolei na okres od 1 września 2006 do 30 września 2008 r. prawo to ustalono na mocy decyzji z dnia [...] października 2006 r. oraz decyzją z dnia [...] października 2007 r. Organ I instancji stwierdził, że egzekucja świadczeń alimentacyjnych w trakcie pobierania przedmiotowych zaliczek alimentacyjnych, prowadzona na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w B. z dnia [...] lutego 2003 r., sygn. akt [...] była bezskuteczna. Z treści zaświadczenia wystawionego przez Komornika Sądowego w B. w dniu [...] grudnia 2015 r. wynika, że postępowanie egzekucyjne w przedmiotowej sprawie jest bezskuteczne, bowiem podczas trwania egzekucji nie zostały żadne kwoty wyegzekwowane. Wobec powyższego, mając na uwadze treść art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2015 r., poz. 859 ze zm.; dalej powoływana jako ustawa), zdaniem organu, brak było możliwości pozytywnego rozpatrzenia wniosku W. K. z dnia 18 listopada 2015 r. o umorzenie zaległości wraz z odsetkami oraz innymi kosztami z tytułu zaliczki alimentacyjnej.
Od powyższej decyzji odwołanie złożył W. K. Kwestionując wydane rozstrzygnięcie podniósł, że znajduje się w trudnej sytuacji rodzinnej i dochodowej, co uzasadnia zastosowanie art. 30 ust. 2 ustawy. Podał, że prowadzi samodzielnie gospodarstwo domowe, od 2010 roku przebywa w Domu dla Bezdomnych Caritas przy ul. S. w B. Jest osobą bezdomną i realizuje indywidualny program wychodzenia z bezdomności. Utrzymuje się wyłącznie z zasiłku okresowego w wysokości 317 zł, jest zarejestrowany jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. Podał, że nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, a co dopiero spłacać swoich zobowiązań. Ustalone alimenty płacił przez kilka miesięcy, ale nie wiedział, że należało brać potwierdzenia, stąd nie może tego udowodnić. Okoliczności te w ocenie strony potwierdzają zasadność jego odwołania.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B., decyzją z dnia [...] lutego 2016 r. nr [...], utrzymało zaskarżoną decyzję organu pierwszej instancji w mocy. W uzasadnieniu organ podał, że rozpatrzenie wniosku o umorzenie zobowiązań, złożonego przez W. K. mogło nastąpić jedynie w oparciu o przesłanki wskazane w art. 30 ust. 1 ustawy. W trybie tego przepisu organ właściwy dłużnika może umorzyć należności powstałe z tytułu wypłacenia osobie uprawnionej do zaliczki alimentacyjnej, jeśli spełnione są określone w sposób procentowy warunki skuteczności egzekucji. W przedmiotowej sprawie, jak wynika ze znajdującego się w aktach sprawy zaświadczenia wydanego przez komornika, zaległość strony z tytułu zaliczek alimentacyjnych wynosi 19 047,00 zł, zaś z tytułu zaległości dla likwidatora Funduszu Alimentacyjnego 60 742,50 zł. Z dokumentu tego wynika, że nie wyegzekwowano żadnych kwot. Tym samym, zdaniem organu odwoławczego, należy stwierdzić, że nie zostały spełnione przesłanki określone w art. 30 ust. 1 ustawy, do umorzenia dłużnikowi alimentacyjnemu należności, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy. Nie została bowiem spełniona przesłanka skuteczności egzekucji należności z tytułu zaliczek w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów, bowiem egzekucja nie była skuteczna, nie tylko przez 5 lat ale i przez 3 lata. Organ podniósł, że kategoryczne sformułowanie art. 30 ust. 1 ustawy nie pozostawia wątpliwości, iż nawet bardzo trudna sytuacja materialna dłużnika alimentacyjnego nie stanowi ani samodzielnej, ani dodatkowej przesłanki umorzenia należności z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych. Z akt sprawy wynika, że w przypadku strony rozważany warunek nie został spełniony, gdyż prowadzona wobec niego egzekucja należności alimentacyjnych od lat jest całkowicie bezskuteczna. W tej sytuacji organ pierwszej instancji nie miał jakichkolwiek podstaw do oceny możliwości chociażby częściowego umorzenia zadłużenia z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych w oparciu o art. 30 ust. 1 ustawy. Ulga przewidziana w tym przepisie ma bowiem charakter wyjątku od zasady, zgodnie z którą dłużnicy alimentacyjni pokrywają zaległości wynikające z wypłaconych za nich z państwowych zasobów finansowych osobie uprawnionej do alimentów świadczeń w ramach poprzednio istniejącego Funduszu Alimentacyjnego obsługiwanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zaliczek alimentacyjnych ustalanych przez organy wykonawcze gminy. Przepis ten nie może więc podlegać wykładni rozszerzającej. Organ odwoławczy podkreślił, że przepis art. 30 ust. 2 ustawy, dotyczy tylko należności powstałych na skutek świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego. Tak więc w przedmiotowej sprawie nie może mieć zastosowania. Nie dotyczy on natomiast należności powstałych z tytułu zaliczek alimentacyjnych, wypłaconych uprawnionemu na podstawie ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz o zaliczce alimentacyjnej. Umarzanie należności z tytułu wypłaconych zaliczek określa art. 30 ust. 1 w zw. z art. 28 ust. 1 pkt 1, 2 i 4 ustawy.