1. Niewystarczające jest odwoływanie się do samego tylko nakazu uregulowania w statucie gminy jej ustroju, organizacji i zasad działania jej organów, organizacji komisji rady.
Statut nie służy ani do przepisywania ustawy, ani nie powinien być ograniczony do wykonania kazuistycznych delegacji. Jest to akt prawa miejscowego, podlegający ogólnym regułom stanowienia aktów normatywnych podporządkowanych ustawie. Dlatego nie można kwestionować takiego przepisu Konstytucji RP i ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym /t.j. Dz.U. 2001 nr 142 poz. 1591 ze zm./, który generalnie upoważnia radę gminy do kształtowania ustroju gminy w jej statucie.
2. Ograniczenie liczbowe składów komisji rady, ustalone uchwałą rady. nie narusza prawa, jeżeli bezpośrednio nie utrudnia wykonywania przez organy gminy zadań publicznych gminy, ani nie wyklucza radnym, jako reprezentantom gminy, możliwości udziału w pracach rady gminy i jej organów stosownie do ich obowiązku, określonego w art. 24 cyt. ustawy 3. Ustawowe prawo radnego do udziału w pracach komisji nie oznacza ani roszczenia radnego o wybór do preferowanej przez niego komisji, ani prawo do członkostwa w nieograniczonej liczbie komisji. Właśnie w statucie powinny znaleźć się wszystkie dozwolone reguły racjonalizujące zespołową pracę radnych, a do takich elementarnych reguł musi należeć ustalenie górnej liczby komisji, w których radny my obowiązek uczestniczyć.
4. Mandat radnego jest wolny od instrukcji wyborców. Tym bardziej wolny jest od odpowiedzialności przed innymi radnymi, przewodniczącym rady, przewodniczącym komisji. Rada nie miała podstawy ustalania jakiejkolwiek formy odpowiedzialności dyscyplinarnej radnych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA (del.) Wiesław Kisiel (spr.) Sędziowie WSA Elżbieta Kremer NSA (del.) Krystyna Kutzner Protokolant Urszula Ogrodzińska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu [...] 2004 r. sprawy ze skargi Gminy [...] na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody [...] z dnia [...] 2003 r. Nr [...] w przedmiocie uchwalenia Statutu Gminy [...] I Uchyla zaskarżone rozstrzygnięcie nadzorcze w części dotyczącej § 19 ust. 2 i § 104 ust. 1 Statutu II W pozostałym zakresie skargę oddala
Uchwałą Nr [...] z dnia [...] 2003 r. Rada Gminy [...] uchwaliła Statut Gminy. Jako podstawę prawną wskazano art.18 ust.2 pkt 1, art.22 i art.40 ust. 1 i ust.2 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (jedn.tekst Dz.U.z r.2001, nr 142, poz.1591 z późn.zm.)
Rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia [...] 2003 r., znak [...], Wojewoda [...] stwierdził nieważność § 19 ust.2, § 76 ust.1 i 2, § 82 ust.1, 2, 3 i 4 oraz § 104 ust.1 powyższej uchwały Rady Gminy [...] Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewoda [...] powołał art.91 ust.1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r., nr 142, poz. 1591 ze zm.). Wojewoda zarzucił Radzie Gminy, że § 19 ust.2 Statutu [Radny może być członkiem najwyżej 2 komisji stałych.] pozostaje w sprzeczności z ustawą. Brak umocowania prawnego do wprowadzenia wskazanego ograniczenia; w szczególności taką podstawą nie może być art.21 cyt. ustawy. Żaden przepis ustawy o samorządzie gminnym, ani innego aktu prawnego, nie przewiduje takiego upoważnienia dla rady gminy, na podstawie którego mogłaby ona ograniczyć radnym prawo dostępu do pracy w kilku komisjach.
W § 76 ust.1 i 2 Statutu Rada Gminy ustaliła 1. W przypadku notrycznego uchylania się przez radnego od wykonywania jego obowiązków, Przewodniczący Rady może wnioskować o udzielenie radnemu upomnienia. 2. Uchwałę w sprawie, o jakiej mowa w ust. 1 Rada podejmie po uprzednim umożliwieniu radnemu złożenia wyjaśnień, chyba że nie okaże się to możliwe. Zdaniem organu nadzorczego z treści przepisów ustawy o samorządzie gminnym wynika, że radny odpowiada przed swoimi wyborcami, a nie przed przewodniczącym rady. Brak jest jakichkolwiek podstaw ustawowych do stanowienia przepisów dyscyplinujących radnych w obrębie samej rady.
W § 82 Statutu Rada Gminy ustaliła 1. Członkowie Komisji Rewizyjnej polegają wyłączeniu od udziału w jej działaniach w prawach, w których może powstać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność. 2. W sprawach wyłączenia Zastępcy Przewodniczącego Komisji Rewizyjnej oraz poszczególnych członków decyduje pisemnie Przewodniczący Komisji Rewizyjnej. 3. O wyłączeniu Przewodniczącego Komisji Rewizyjnej decyduje Rada. 4. Wyłączony członek Komisji Rewizyjnej, o którym mowa w ust. 2 może odwołać się na piśmie od decyzji o wyłączeniu do rady - w terminie 7 dni od daty doręczenia tej decyzji. W ocenie organu nadzoru jedynie art.25 ustawy o samorządzie gminnym przewiduje wyłączenie radnego, ale z wyraźnie wskazanej przyczyny (sprawa dotyczy to jego interesu prawnego).
§ 104 ust. 1 Statutu Rada Gminy przewiduje, że Grupa przynajmniej 5 radnych może utworzyć klub radnych. Zdaniem organu nadzoru § 104 ust. 1 Statutu stanowi naruszenie art.23 ust.2 ustawy o samorządzie gminnym. Z dyspozycji cyt. przepisu ustawy wynika upoważnienie dla rady gminy do uregulowania w statucie gminy zasad działania klubów radnych. Jednak ani powołana ustawa, ani żaden inny akt prawny nie określają charakteru i rodzaju tych zasad. Organ nadzoru przywołał pogląd wyrażony w orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 listopada 1996 r., sygn.akt II SA 910/96, z którego wynika, ze możliwość ustalania charakteru i rodzaju owych zasad oznacza m in. prawo do określania osobowych limitów tworzenia klubów radnych. Zdaniem organu nadzoru uprawnienie rady gminy do określania osobowych limitów tworzenia klubów radnych, wobec braku regulacji ustawowych, nie może oznaczać nieograniczonej swobody w zakresie ich ustalania, w tym zwłaszcza wprowadzania arbitralnie określonych minimalnych limitów osobowych koniecznych dla utworzenia klubu radnych. W ocenie organu nadzoru wprowadzony limit pięciu osób dla utworzenia klubu radnych przy 15-osobowym składzie Rady Gminy jest zbyt wysoki. Takie stanowisko wyraził także Naczelny Sąd Administracyjny, Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie w wyroku z dnia 13 października 2003 r., sygn. akt II SA/Kr 1614/03. W konkluzji organ nadzoru podkreślił, że gmina jako jednostka samorządu terytorialnego, winna działać na podstawie i w granicach obowiązującego prawa. Natomiast Rada Gminy w [...] podejmując przedmiotową uchwałę naruszyła zasadę określoną w art.7 Konstytucji.