Przesłanką zwolnienia od podatku obrotowego z tytułu sprzedaży na eksport było wywiezienie towaru za granicę Polski /art. 18 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej - Dz.U. 1987 nr 12 poz. 77 ze zm./.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy ze skargi Przedsiębiorstwa Przemysłu Fermentacyjnego (...) na decyzję Izby Skarbowej (...) w przedmiocie określenia należnego podatku obrotowego za 1990 r. na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości (...) od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu z dnia 20 kwietnia 1996 r. SA/Po 3833/94
oddala rewizję nadzwyczajną.
Dnia 21 grudnia 1990 r. Przedsiębiorstwo Przemysłu Fermentacyjnego "A." w L. zawarło ustną umowę z firmą R.G.K.G. w D. na eksportową dostawę 18.581 litrów spirytusu. Za towar zapłacono gotówką w kasie Przedsiębiorstwa kwotę 22.297,20 DEM. Nabywca pobrał spirytus z magazynu sprzedawcy i dokonał odprawy w Urzędzie Celnym w P. Następnie na dokumencie odprawy celnej zamieszczono odciski pieczęci Urzędu Celnego w R. z adnotacją "wywieziono za granicę". Jednakże w trakcie postępowania stwierdzono, że jeden z odcisków był dokonany sfałszowaną pieczęcią. Ponieważ wywóz towaru nie był zaznaczony w ewidencjach wywozowych urzędów celnych, to organy podatkowe przyjęły, że spirytus nie został wywieziony z kraju. Z tego względu Urząd Skarbowy w L. /ponownie rozpatrując sprawę/ wydał dnia 30 grudnia 1993 r. decyzję ustalającą podatek obrotowy za 1990 rok wyższy od zadeklarowanego o kwotę 1.670.431.900 zł /starych/ od sprzedaży wyrobów gotowych i o kwotę 55.271.200 zł /starych/ tytułem zmniejszenia podatku zwrotnego od eksportu, pobranego uprzednio z budżetu przez Przedsiębiorstwo. Urząd Skarbowy uznał, że Przedsiębiorstwo nie może korzystać ze zwolnienia od podatku obrotowego z tytułu sprzedaży eksportowej, gdyż towar nie przekroczył granicy kraju. Po rozpoznaniu odwołania Przedsiębiorstwa Izba Skarbowa w L. decyzją z dnia 12 października 1994 r. utrzymała w mocy decyzję Urzędu Skarbowego.
W skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego na tę decyzję Przedsiębiorstwo wniosło o stwierdzenie jej nieważności z uwagi na naruszenie przepisów prawa, a w szczególności art. 18 ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej /t.j. Dz.U. 1987 nr 12 poz. 77 ze zm./ i par. 4 ust. 1 i 2 zarządzenia Ministra Finansów z dnia 28 marca 1986 r. w sprawie zasad obliczania oraz trybu zwrotu podatku obrotowego przy sprzedaży przez jednostki gospodarcze produktów i usług na eksport /M.P. nr 12 poz. 82/. Zdaniem Przedsiębiorstwa, zwolnienie od podatku obrotów osiągniętych ze sprzedaży towarów na eksport ma zastosowanie wówczas, gdy kupujący /a nie sprzedawca/ jest obowiązany /ma intencję, chce/ wywieźć towar za granicę. Jest to sprzedaż towaru z przeznaczeniem do wywozu za granicę. Obowiązek wywozu spoczywa zatem na nabywcy, a nie na sprzedawcy. Podniesiono także w skardze, że w 1990 r. nie było obowiązku potwierdzenia faktu przewiezienia za granicę towaru sprzedanego na eksport. Obowiązek ten został wprowadzony dopiero przez par. 17 ust. 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 17 kwietnia 1991 r. w sprawie stawek podatku obrotowego od jednostek gospodarki uspołecznionej oraz ulg i zwolnień od tego podatku /Dz.U. nr 38 poz. 166 ze zm./.
Zaskarżonym wyrokiem NSA oddalił skargę. Sąd ten stwierdził, że zasadniczym przedmiotem sporu między stronami jest wykładnia art. 18 ustawy o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej. Według tego przepisu obroty osiągnięte ze sprzedaży produktów i usług na eksport są wolne od podatku obrotowego, z wyjątkiem eksportu wewnętrznego oraz produktów określonych przez Ministra Finansów. Zdaniem NSA ogólną regułą wykładni jest rozumienie przepisu zgodnie z jego brzmieniem, jeżeli formułuje on jednoznaczną regułę postępowania. Dopiero stwierdzenie wieloznaczności językowej wymaga stosowania innych metod wykładni. Zwolnienia i ulgi podatkowe są wyjątkami od zasady sprawiedliwości podatkowej /powszechności i równości opodatkowania/. Ich zastosowanie nie może zatem odbywać się w oparciu o wykładnię rozszerzającą, systemową czy celowościową. Podatnik nie wypełniając ustawowych warunków zwolnienia nie może powoływać się na to, iż odpowiedzialna za to na gruncie prawa podatkowego jest strona kontraktu cywilnoprawnego. Skoro obowiązek podatkowy ciąży na podatniku i jemu przypisano uprawnienie polegające na zwolnieniu od podatku obrotu osiągniętego ze sprzedaży towarów na eksport, to obowiązek dochowania tego warunku ciąży wyłącznie na podatniku, a nie na drugiej stronie kontraktu cywilnoprawnego. Realizacja kontraktu cywilnego należy do sfery prawa cywilnego i nie może wpływać na realizację obowiązków w sferze prawa publicznego. W przypadku niewywiązania się jednej strony z zobowiązań cywilnoprawnych, druga strona może dochodzić swoich praw przed sądem powszechnym. Ustawodawca używając zwrotu "sprzedaż na eksport" nie sprecyzował go w ustawie. Organy podatkowe słusznie - zdaniem NSA - odwołały się do potocznego rozumienia tego terminu, według którego eksportem jest wywiezienie towaru za granicę. NSA powołał się także na wyrok tego Sądu z dnia 25 czerwca 1993 r. III SA 262/93, w którym uznano, że o sprzedaży na eksport można mówić tylko wtedy, gdy towar opuścił kraj. Podniesiono także w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że w interesie producenta leżało takie pokierowanie sprzedażą swoich towarów, aby towary te opuściły kraj, gdyż od tej okoliczności zależał przywilej podatkowy.