Warunkiem utworzenia rezerwy na pokrycie należności jest istnienie takiej należności, jednakże żaden przepis ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania /Dz.U. nr 21 poz. 86 ze zm./ nie wymaga, aby należność miała być potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu. Wystarczające jest, że podatnik wykaże istnienie należności innymi wiarygodnymi dowodami.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Stwierdzić należy przede wszystkim, że organ I instancji dopuścił się istotnego naruszenia prawa materialnego, gdyż w uzasadnieniu swej decyzji powołał się na treść art. 16 ust. 2 ustawy z 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, który wszedł w życie dopiero w 1993 r. /por. art. 2 pkt 10 ustawy z dnia 6 marca 1993 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania (...) - Dz.U. nr 28 poz. 127/ i nie mógł mieć zastosowania w rozpoznawanej sprawie. Wprawdzie organ odwoławczy zauważył ten błąd, lecz doszedł do wniosku, że nie ma on znaczenia dla wyniku sprawy /str. 4 uzasadnienia decyzji/. Pogląd ten nie jest prawidłowy. Wadliwość decyzji organu I instancji polegała bowiem nie tylko na powołaniu błędnej podstawy prawnej decyzji, ale przede wszystkim na rozstrzygnięciu sprawy na podstawie merytorycznej treści nie obowiązującej w 1992 r. normy prawnej. W tej sytuacji, gdy jedną z zasad postępowania administracyjnego jest zasada dwuinstancyjności, polegająca na dwukrotnym merytorycznym rozpatrzeniu przedmiotu sprawy w administracyjnym toku instancji, uzasadniony jest zarzut naruszenia tej zasady.
Izba Skarbowa oceniając zebrany materiał dowodowy w sprawie powołała się m.in. na to, że należność w kwocie 156.385.300 zł nie została potwierdzona "prawomocnym orzeczeniem sądu", co ma również świadczyć o braku podstaw do uznania, że nieściągalność tej należności została uprawdopodobniona. Argument ten jest uchybiony. Jakkolwiek oczywiste jest, że warunkiem utworzenia rezerwy na pokrycie należności jest istnienie takiej należności, to jednak żaden przepis omawianej ustawy z 1992 r. nie wymaga, aby należność miała być potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu. Wystarczające jest, jak to ma miejsce w rozpoznawanej sprawie, że podatnik wykaże istnienie należności innymi wiarygodnymi dowodami. W przeprowadzonym postępowaniu podatkowym Spółdzielnia przedstawiła kserokopię umowy z 22 sierpnia 1990 r. zawartej z firmą "S." oraz faktury dostawy sera. Brak więc podstaw do kwestionowania istnienia należności wynikającej z tych dostaw. Organ odwoławczy ponadto, z naruszeniem art. 107 par. 3 Kpa nie wyjaśnił dlaczego uznał, że informacje uzyskane za pośrednictwem "wywiadowni handlowej" o braku możliwości ustalenia istnienia bądź też siedziby firmy "S." oraz stanowisko Centrum Informacji i Usług Prawnych Krajowej Izby Gospodarczej, że wątpliwa jest skuteczność dochodzenia należności przed sądami szwedzkimi - nie stanowią uprawdopodobnienia nieściągalności kwoty 156.385.300 zł. Lakoniczna argumentacja w tej kwestii zawarta w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji nie spełnia wymogu powołanego wyżej przepisu.
Z tych względów, wobec naruszenia art. 80 i art. 107 par. 3 Kpa, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, na mocy art. 207 par. 1 i 2 pkt 3 i art. 208 Kpa orzeczono, jak w sentencji wyroku.