Decyzja o rozgraniczeniu nieruchomości, wydana przez organ administracji mimo zawartego w protokole granicznym sprzeciwu strony co do granicy ustalonej przez geodetę, rażąco narusza art. 7 ust. 3 dekretu z dnia 13 września 1946 r. o rozgraniczeniu nieruchomości /Dz.U. nr 53 poz. 298 ze zm./.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Mieczysława B. na decyzję Wojewody Opolskiego z dnia 6 grudnia 1983 r. w przedmiocie ustalenia przebiegu granicy i na podstawie art. 207 par. 1 i 3 Kpa stwierdził nieważność zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Naczelnika Miasta i Gminy w N., a także - zgodnie z art. 208 Kpa - zasądził od Wojewody Opolskiego kwotę złotych sześćset tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz skarżącego.
Przedmiotem skargi Aleksandra B., działającego w imieniu swego ojca - Mieczysława B., jest decyzja z dnia 6 grudnia 1983 r. nr R.8.TEW.414/9/83, wydana z upoważnienia Wojewody Opolskiego, utrzymująca w mocy decyzję Naczelnika Miasta i Gminy w N. z dnia 14 października 1983 r. nr GSR/V/7015/256/83, którą ustalono przebieg granicy działki nr 60, położonej w H. N., stanowiącej drogę, z sąsiednimi działkami nr 58, 59 i 61, należącymi do Emilii T., Mieczysława B. i Stefana Ł.
Decyzja z dnia 14 października 1983 r. została wydana w wyniku postępowania rozgraniczeniowego wszczętego z urzędu /decyzja z dnia 9 sierpnia 1983 r./, w toku którego sporządzono w dniu 18 sierpnia 1983 r. protokół graniczny, podpisany przez Stefana Ł. oraz Urszulę T. - synową zmarłej Emilii T., Mieczysław B. zaś zgłosił do protokołu zastrzeżenie, że nie zgadza się z przebiegiem drogi /działki nr 60/ na odcinku między budynkami, to jest między nr 41 ulicy W. a punktem granicznym nr 5, gdyż nie zapewnia ona swobodnego przejazdu, i żąda przywrócenia drogi użytkowej przez 10 lat, zgodnie z mapą z 1973 r., oznaczonej linią przerywaną na rysunku zamieszczonym w protokole granicznym.
Organy administracji w swych rozstrzygnięciach zajęły stanowisko, że przebieg granicy drogi-działki nr 60 został ustalony prawidłowo. Zastrzeżenia wniesione do protokołu granicznego nie są uzasadnione, gdyż w istocie dotyczą przejazdu, z którego korzystał Mieczysław B. przez działkę nr 61 należącą do Stefana Ł., i nie mają związku z wytyczeniem przebiegu drogi-działki nr 60. Sprawa uprawnienia do przejazdu przez działkę nr 61 może być rozstrzygnięta tylko w postępowaniu przed sądem powszechnym.
W skardze natomiast zarzucono, że decyzje organów administracji, ustalające granice drogi-działki nr 60, nie zapewniają swobodnego dojazdu do działki nr 59, stanowiącej własność Mieczysława B. Stwierdzono ponadto, że wizja przeprowadzona w dniu 7 lipca 1983 r. nie może być traktowana jako rozprawa rozgraniczeniowa, ponieważ o jej terminie nie byli powiadomieni wszyscy zainteresowani. Podano, że mapa z 1973 r., na której jest zaznaczony przejazd przez działkę nr 61 jako droga, nie jest błędna. Podniesiono także, że w postępowaniu odwoławczym nie sprawdzono wysuwanych zarzutów, jak również, iż w rozstrzyganej sprawie występuje rozbieżność stanowisk między Wojewódzkim Biurem Geodezji i Terenów Rolnych w . a Wojewódzkim Biurem Planowania Przestrzennego.
W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wnosił o jej oddalenie i przytoczył swe uprzednie argumenty. Przyznał, że Mieczysław B. korzystał z przejazdu przez działkę nr 61, ale przejazd ten przebiegał przez podwórze posesji Stefana Ł., które nigdy nie było drogą - działką nr 60. Nie zachodziła potrzeba dokonywania wizji w postępowaniu odwoławczym, albowiem w związku ze złożonymi skargami sprawa była badana w terenie w dniu 9 września 1983 r.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zaskarżona decyzja oraz utrzymana przez nią w mocy decyzja Naczelnika Miasta i Gminy w N. z dnia 14 października 1983 r. zostały podjęte z rażącym naruszeniem prawa, albowiem w ustalonych okolicznościach brak było podstawy do rozstrzygnięcia sprawy przez organy administracji państwowej. Decyzje te rozstrzygają problem przebiegu granicy działki nr 60, stanowiącej drogę, z działkami należącymi do rolników - mieszkańców wsi H. N., dotyczą zatem rozgraniczenia nieruchomości. Postępowanie w sprawach o rozgraniczenie jest uregulowane przepisami dekretu z dnia 13 września 1946 r. o rozgraniczeniu nieruchomości /Dz.U. nr 53 poz. 298 ze zm./ i może się toczyć w dwóch stadiach - administracyjnym i sądowym. Postępowanie rozgraniczeniowe na gruncie przeprowadza wyznaczony geodeta, uwzględniając mapy i dokumenty własności oraz sporządzając protokół graniczny /art. 5 ust. 1 dekretu/. O rozgraniczeniu gruntów orzeka decyzją organ administracji stopnia podstawowego, jeżeli nie ma sporu co do oznaczenia granicy na gruncie /art. 8 ust. 1/. Jeżeli występuje spór co d przebiegu granicy, rozgraniczenie może nastąpić przez zawarcie ugody przed geodetą. W razie sporu co do przebiegu granicy, którego nie można zlikwidować przez zawarcie ugody, organ administracji przekazuje z urzędu akta sprawy sądowi rejonowemu wraz z ustaleniami i opinią geodety /art. 7 ust. 3 dekretu/.
Mieczysław B. zgłosił do protokołu granicznego z dnia 18 sierpnia 1983 r. zastrzeżenie, w którym kwestionuje przebieg drogi-działki nr 60 ustalony przez geodetę. Z zastrzeżeń Mieczysława B. wynika, że granice drogi z sąsiednimi działkami są usytuowane inaczej niż to przyjął geodeta i usytuowanie to znajduje podstawę faktyczną /taki jest stan rzeczywisty/ i prawną w postaci mapy z 1973 r. Treść protokołu granicznego zatem wskazuje wyraźnie, iż nie wszystkie strony uczestniczące w postępowaniu wyraziły zgodę na rozgraniczenie według sporządzonego protokołu. W tej sytuacji wydawanie decyzji administracyjnych o rozgraniczeniu jest niedopuszczalne, gdyż wobec rozbieżności stanowisk w sprawie przebiegu granic należało przekazać akta sprawy właściwemu sądowi rejonowemu do rozpoznania. Decyzja o rozgraniczeniu nieruchomości, wydana mimo zawartego w protokole granicznym zastrzeżenia - sprzeciwu strony co do granicy ustalonej przez geodetę /zastrzeżenia wskazującego, że występuje spór co do przebiegu granicy/, w sposób rażący narusza art. 7 ust. 3 cytowanego dekretu o rozgraniczeniu nieruchomości /art. 156 par. 1 pkt 2 Kpa/. Z tych przyczyn, nie ustosunkowując się do merytorycznych zarzutów skargi, stwierdzono nieważność zaskarżonej decyzji oraz decyzji Naczelnika Miasta i Gminy w N. z dnia 14 października 1983 r. na podstawie art. 207 par. 1 i 3 Kpa. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 208 Kpa.