Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska Sędziowie: Sędzia NSA Maciej Dybowski (spr.) Sędzia del. WSA Ewa Kręcichwost - Durchowska po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2020 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 kwietnia 2020 r. o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego pomiędzy Ministrem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej a Samorządowym Kolegium Odwoławczym w [...] w przedmiocie wskazania organu właściwego do rozpatrzenia odwołania E.K. od decyzji Wojewody [...] z dnia [...] grudnia 2019 r. nr [...] dotyczącej umorzenia nienależnie pobranych świadczeń wychowawczych postanawia wskazać Ministra Rodziny i Polityki Społecznej jako organ właściwy do rozpatrzenia odwołania
Wnioskiem z dnia 17 kwietnia 2020 r. Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, reprezentowany przez r. pr. P.G., wniósł o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego pomiędzy Ministrem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (dalej Minister) a Samorządowym Kolegium Odwoławczym w [...] (dalej Kolegium) przez [wskazanie] organu właściwego do rozpatrzenia odwołania E.K. od decyzji Wojewody [...] z [...] grudnia 2019 r. nr [...] wydanej w sprawie dotyczącej umorzenia nienależnie pobranych świadczeń wychowawczych.
W uzasadnieniu wniosku wskazano, że 20 kwietnia 2016 r. E.K. (dalej zainteresowana) wniosła o przyznanie świadczenia wychowawczego, które pobierała na mocy decyzji Wójta Gminy [...] (dalej Wójt) z [...] maja 2016 r. nr [...] (zmienionej decyzją Wójta z [...] lipca 2016 r. nr [...]). Z uwagi na zastosowanie przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego Wójt uchylił swoją decyzję w odniesieniu do okresu od 1 czerwca 2016 r. do 28 lutego 2017 r. W konsekwencji Wojewoda [...] (dalej Wojewoda) ostateczną decyzją z [...] sierpnia 2018 r. [...] przyznał zainteresowanej świadczenie wychowawcze na okres od 1 do 30 czerwca 2016 r. i odmówił świadczenia wychowawczego w okresie od [1] lipca 2016 r. do 28 lutego 2017 r. wskazując, że w okresie tym państwem właściwym w pierwszej kolejności do wypłaty świadczeń rodzinnych w rozumieniu prawa Unii Europejskiej była Republika Federalna Niemiec, a także na przekroczone kryterium dochodowego na pierwsze dziecko. Ostateczną decyzją z [...] września 2019 r. nr [...] (dalej decyzja z [...] września 2019 r.) Wojewoda uznał świadczenie wychowawcze pobrane za okres od 1 lipca 2016 r. do 28 lutego 2017 r. za nienależnie pobrane i wezwał zainteresowaną do spłaty kwoty 4000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od 1 sierpnia 2016 r. do dnia spłaty.
Dnia 5 listopada 2019 r. do Wojewody wpłynął wniosek zainteresowanej o umorzenie kwoty nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego wraz z odsetkami. Po rozpatrzeniu wniosku decyzją z [...] grudnia 2019 r. nr [...] (dalej decyzja z [...] grudnia 2019 r.) Wojewoda odmówił umorzenia nienależnie pobranych świadczeń. Od przedmiotowej decyzji odwołanie wniosła zainteresowana. Wojewoda przekazał odwołanie Kolegium. Postanowieniem z [...] lutego 2020 r. [nr [...]] Kolegium przekazało odwołanie - na podstawie art. 65 § 1 kpa - Ministrowi.
Po przeanalizowaniu przepisów prawa dotyczących właściwości organu, Minister zakwestionował swoją właściwość do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy.
Zgodnie z art. 127 § 2 kpa, odwołanie składa się do organu wyższego stopnia. Wprawdzie w myśl art. 17 pkt 2 kpa organem wyższego stopnia w stosunku do wojewodów są właściwi ministrowie, jednak w przedmiotowej sprawie ma zastosowanie przepis szczególny, tj. art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin (Dz. U. z 2017 r. poz. 1428, dalej ustawa zmieniająca). Zgodnie z literalnym brzmieniem tego przepisu, "W sprawach z wniosków [podkreślenie wnioskodawcy] prawa do świadczenia wychowawczego realizowanego w związku z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego, złożonych przed dniem 1 stycznia 2019 r., organem wyższego stopnia jest samorządowe kolegium odwoławcze". Stosownie do uzasadnienia ustawy zmieniającej (druk sejmowy nr 1625, VIII kadencja, dostępny na stronach internetowych Sejmu RP), a tym samym zgodnie z teleologiczną wykładnią tych przepisów, ze względów organizacyjnych, na mocy przepisów przejściowych (m. in. art. 24 ust. 2 ustawy zmieniającej), do 31 grudnia 2018 r. organami wyższego stopnia w stosunku do wojewodów, prowadzących postępowanie w sprawach dotyczących świadczeń rodzinnych realizowanych w związku z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego, pozostają samorządowe kolegia odwoławcze. W toku prac parlamentarnych nie wprowadzono żadnych zmian do przepisów przejściowych, a tym samym można uznać, że treść uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej opisuje wyczerpująco cel wprowadzenia przepisów przejściowych. Taka regulacja miała w zamiarze ustawodawcy stanowić lex specialis wobec art. 17 pkt 2 kpa. Stanowisko takie potwierdza orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego w podobnych sprawach (postanowienia NSA z: 14.12.2018 r. I OW 139/18 i I OW 156/18; 19.12.2018 r. l OW 174/18).