Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Wojciech Jakimowicz (spr.) Sędzia NSA Elżbieta Kremer Sędzia del. NSA Grzegorz Jankowski po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2020 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Szczecinie z dnia 29 stycznia 2020 r. o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego pomiędzy Samorządowym Kolegium Odwoławczym w Szczecinie a Ministrem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w przedmiocie wskazania organu właściwego w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia [..] listopada 2018 r. nr [..] postanawia: wskazać Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej jako organ właściwy w sprawie.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Szczecinie wnioskiem z dnia 29 stycznia 2020 r. wystąpiło o rozstrzygnięcie negatywnego sporu kompetencyjnego zaistniałego pomiędzy tym organem a Ministrem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, wnosząc o wskazanie Ministra jako organu właściwego do prowadzenia sprawy w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody Zachodniopomorskiego orzekającej o odmowie przyznania prawa do zasiłku rodzinnego.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Szczecinie wskazało, że Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zawiadomieniem z dnia 18 listopada 2019 r. poinformował stronę oraz Wojewodę Zachodniopomorskiego o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia [..] listopada 2018 r. nr [..] orzekającej o odmowie przyznania A.M. prawa do zasiłku rodzinnego, w sytuacji, gdy decyzja ta zapadła w wyniku wniosku G.M.. Następnie Minister przy piśmie z dnia 19 listopada 2019 r. przekazał sprawę Samorządowemu Kolegium Odwoławczemu w Szczecinie, uznając je za organ właściwy w sprawie, z uwagi na brzmienie art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin (Dz.U. z 2017 r., poz. 1428).
W ocenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Szczecinie, nie jest ono organem właściwym do kontynuowania postępowania nadzwyczajnego wszczętego z urzędu przez Ministra w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Wojewody.
Jak wskazało Kolegium dalej we wniosku, jakkolwiek nie budzi wątpliwości właściwość tego organu jako organu wyższego stopnia w sprawach toczących się z wniosków o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych (wynikająca wprost z ww. ustawy) oraz w postępowaniach wpadkowych i ubocznych, to wątpliwości Kolegium budzi uznanie go za organ wyższego stopnia w postępowaniach nadzwyczajnych, nietoczących się z wniosku o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych. W ocenie Kolegium wynikający z Konstytucji rozdział administracji rządowej i samorządowej powoduje, że nie sposób przyjąć, aby samorządowe kolegium odwoławcze mogło być organem wyższego stopnia w stosunku do organów administracji rządowej, poza wyraźnym upoważnieniem ustawowym, które zostało ograniczone do postępowań "z wniosków o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych realizowanych w związku z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego" i to w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2018 r. Postepowanie wszczęte przez Ministra stanowi postępowanie nadzwyczajne, a więc dotyczy stwierdzenia kwalifikowanej wady nieważnościowej i zostało wszczęte z urzędu. Przedmiotem postępowania nie jest więc sprawa dotycząca ustalenie prawa do świadczeń oraz nie toczy się ono "z wniosku".
W cenie Kolegium celem wprowadzenia wyjątkowej i tymczasowej regulacji dotyczącej nadrzędności organu administracji samorządowej w stosunku do organu administracji rządowej była konieczność rozstrzygnięcia kwestii trybu odwoławczego, rozstrzygania sporów o właściwość i trybu skargowego i to wyłącznie w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2018 r. (co wynika z uzasadnienia projektu ustawy). Tak więc odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 17 pkt 2 k.p.a. było wyjątkowe i czasowe i nie odnosiło się w jakikolwiek sposób do postępowań nadzwyczajnych. Nadto w ocenie Kolegium postępowania nadzwyczajne są uznawane przez Naczelny Sąd Administracyjny za postępowania w nowej sprawie i ustalenie organu wyższego stopnia następuje dla potrzeb postępowania nieważnościowego, w odniesieniu do organu, który wydał decyzję, a nie wobec podmiotu tej decyzji.