Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Maciej Dybowski po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2014 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia E. Ż. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 4 kwietnia 2014 r., sygn. akt II SA/Sz 81/14 o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi E. Ż. i W. Ż. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] 2013 r. nr [...] w przedmiocie zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia pozwolenia na budowę postanawia oddalić zażalenie
Postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2014 r., sygn. akt II SA/Sz 81/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie odmówił E. Ż. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi E. Ż. i W. Ż. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] 2013 r., nr [...] w przedmiocie zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia pozwolenia na budowę.
W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że w odpowiedzi na wezwanie Przewodniczącego Wydziału II Wojewódzkiego sądu Administracyjnego w Szczecinie do uiszczenie wpisu sądowego w wysokości 500 zł od skargi E. Ż. i W. Ż. E. Ż. (dalej wnioskująca) wystąpiła z wnioskiem, sporządzonym na urzędowym formularzu, o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. Wnioskująca podała, że nie dysponuje żadnym dochodem, a jej mąż jest bezrobotny, bez prawa do zasiłku. Jednocześnie wskazała, że mąż osiąga dochód z gospodarstwa rolnego, otrzymuje dopłaty unijne. Środki pochodzące od małżonka przeznaczane są na bieżące wydatki, tj. czynsz, energię i zakup żywności. Stwierdziła, że nie posiada żadnych oszczędności i nie jest w stanie przygotować się na opłatę wpisu sądowego w wysokości określonej w wezwaniu sądowym. Z wniosku wynika nadto, że skarżąca tworzy z mężem i uczącą się córką, trzyosobowe gospodarstwo domowe, a dochód na utrzymanie rodziny wynosi 2.200 zł brutto miesięcznie. Koszty utrzymania lokalu, w tym czynsz oraz koszty energii, wahają się w granicach 900 zł miesięczne. Resztę dostępnych środków pieniężnych pochłania zakup żywności, odzieży i obuwia, środków czystości i inne okazjonalne zakupy.
Na wezwanie Sądu I instancji wnioskująca oświadczyła, że nie jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna. Wysokość wydatków ponoszonych na utrzymanie mieszkania w W., jaką podał jej mąż, wynosi 800 zł miesięcznie. Przedłożyła kserokopię decyzji z dnia [...] 2013 r., ustalającej podatek rolny za 2013 r. w wysokości 214 zł, gdyż decyzji za 2014 r. mąż jeszcze nie otrzymał. Skarżąca podała, że nie ma żadnego udziału w przedmiotowej nieruchomości, jest na utrzymaniu męża. Dołączyła kopię pisma, określającego wysokość miesięcznych zaliczkowych opłat za rok 2013, dotyczących lokalu położonego w M., w wysokości 279,18 zł. Oświadczyła, że lokal ten nie jest wynajmowany, gdyż w okresie letnim skarżąca mieszka w nim wraz z rodziną. Dołączyła kopię decyzji z dnia [...] 2014 r., ustalającą podatek od nieruchomości za rok 2014 r., w wysokości 48 zł za lokal w M. Wyjaśniła, że mąż produkuje sianokiszonkę na sprzedaż, a dochód z tego tytułu wynosi około 5.000 zł rocznie. Wskazała, że mąż korzysta z dotacji bezpośrednich dla rolników i przedstawiła kserokopię decyzji z dnia [...] 2013 r., określającą wysokość tej dotacji w łącznej wysokości 15.537, 40 zł rocznie. Oświadczyła, że nie posiada konta bankowego, więc wyciągów z zestawieniem operacji nie posiada, a do konta męża nie ma dostępu.
Sąd I instancji odmawiając zwolnienia od kosztów wskazał, że wnioskująca uchyliła od wykazania wszystkich wymaganych dokumentów umożliwiających poznanie pełnych informacji o obciążeniach finansowych i możliwościach płatniczych jej rodziny. Uchyliła się od wykazania kosztów utrzymania domu jednorodzinnego i lokalu mieszkalnego, poprzestając na przedstawieniu wysokości zaliczek na czynsz mieszkania oraz podania w sposób ogólny kosztów, bez udokumentowania, na podstawie relacji męża, jakie są wydatkowane na utrzymanie domu jednorodzinnego. Nie przedstawiła informacji o stanie kont męża, stwierdzając, jak w przypadku wyjaśnień dotyczących kosztów utrzymania domu, że należą do męża. Oceniając powyższą sytuację Sąd I instancji wskazał, że wezwanie dotyczyło także przedstawienia dokumentów, którymi dysponuje inna osoba, niż wezwana. Uzyskanie tych dokumentów zależy zatem od współpracy tych osób. Taka okoliczność podlega ocenie przez sąd administracyjny pod kątem należytej staranności wnioskodawcy w pozyskaniu tych dokumentów od osób, z którymi współtworzy gospodarstwo domowe (postanowienie NSA z 4.6.2013 r., II FZ 218/13, Lex nr 1320628). Jak wynika z treści wniosku o przyznanie przedmiotowego zwolnienia od kosztów, wnioskująca pozostaje na utrzymaniu męża, wspólnie z nim mieszka i prowadzi gospodarstwo domowe, a mieszkanie w M. stanowi ich majątek wspólny. W takiej sytuacji, niezależnie od możliwego ustroju majątkowego obowiązującego małżonków, są oni w świetle art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązani do współdziałania w zaspokajaniu potrzeb założonej przez nich rodziny, co wpływa na indywidualną sytuację majątkową jej członków. Wnioskująca przedstawiła tylko wybrane dokumenty dotyczące męża, w pozostałym zakresie wskazała, że wezwanie o przedłożenie dokumentów źródłowych jest możliwe po uzyskaniu zgody sądowej, bowiem dokumenty te nie dotyczą skarżącej. Twierdzenie to, zdaniem Sądu I instancji, nie mogło być uznane za racjonalne tłumaczenie obiektywnych przyczyn niemożności uzupełnienia dokumentów odnoszących się do sytuacji bytowej jej rodziny. Wspólne zamieszkanie, dzielenie kosztów utrzymania i materialne wsparcie, które otrzymuje od męża, uzasadniają ocenę, że współtworzą oni wspólne gospodarstwo domowe, a tym samym koszty utrzymania małżonków i kwestia środków, jakimi rodzina dysponuje na swoje utrzymanie są konieczne Sądowi I instancji przy ocenie możliwości spełnienia przesłanki z art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm., dalej ppsa). Wnioskująca nie podała obiektywnych przyczyn braku współpracy małżonka w celu przedstawienia żądanych informacji źródłowych. Mimo deklarowanych dochodów, skarżąca wraz z mężem jest w stanie utrzymać dwie nieruchomości, mimo, że na utrzymanie rodziny pracuje tylko jedna osoba, będąca właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 13 ha. Sąd I instancji zaznaczył, że z dokumentów dotychczas zgromadzonych w aktach sprawy nie można było ustalić w sposób nie budzący wątpliwości, że skarżąca i jej rodzina boryka się z trudnościami w zapewnieniu minimum koniecznego utrzymania. Postawa strony, która wybiórczo prezentuje informacje mające potwierdzać jej sytuację majątkową i rodzinną, uniemożliwia uzyskanie pewności co do jej rzeczywistej sytuacji finansowej.