Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Stahl po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia K. G. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 21 kwietnia 2008 r., sygn. akt II SA/Gd 674/07 o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu w sprawie ze skargi K. G. na uchwałę Rady Miasta G. z dnia [...], nr [...] w przedmiocie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie
Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2008 r., sygn. akt II SA/Gd 674/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku odmówił przyznania K. G. prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu w sprawie z jego skargi na uchwałę Rady Miasta G. z dnia [...], nr [...] w przedmiocie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd podkreślił, że postanowieniem z dnia 6 grudnia 2007 r. referendarz sądowy przyznał K. G. prawo pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu tegoż postanowienia referendarz wskazał, że "mając na względzie, że wniosek dotyczy jedynie zwolnienia od kosztów sądowych, Sad rozważał tylko, czy spełnione zostały przesłanki przyznani prawa pomocy w zakresie częściowym. Biorąc pod uwagę okoliczności wskazane we wniosku PPF i poparte stosowną dokumentacją Sąd uznał, że K. G. nie ma realnych możliwości finansowych pozwalających na poniesienie przez niego kosztów sądowych w niniejszej sprawie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie".
Od tego postanowienia skarżący wniósł sprzeciw pismem z dnia 28 grudnia 2007 r. wskazując, że domaga się ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Zgodnie z zarządzeniem Sędziego z dnia 18 marca 2008 r. poinformowano skarżącego, że sprzeciw zostanie rozpoznany jako wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, albowiem postanowieniem z dnia 6 grudnia 2007 r. rozpoznano jedynie wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych i orzeczeniem tym nie rozstrzygnięto w ogóle wniosku o ustanowienie adwokata. Jednocześnie zobowiązano skarżącego do przedstawienia dodatkowych oświadczeń i dokumentów, na podstawie art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) zwanej dalej p.p.s.a.
Następnie postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku odmówił przyznania prawa pomocy w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd stwierdził, że "w piśmie z dnia 28 grudnia 2007 r. nazwanym sprzeciwem skarżący wniósł o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Powyższe pismo Sąd uznał za wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w zakresie całkowitym, co przy uwzględnieniu treści pozytywnego dla skarżącego postanowienia referendarza (odnoszącego się do zwolnienia od kosztów sądowych) umożliwiłoby uzyskanie dalszego zwolnienia przez ustanowienie pełnomocnika". Wniosek ten zdaniem Sądu nie zasługiwał jednak na uwzględnienie.
W zażaleniu na to postanowienie skarżący zarzucił, że skoro Sąd przyjął, że uzasadnione jest zwolnienie go od kosztów w zakresie wpisu, to logiczną konsekwencją winno być ustanowienie pełnomocnika z urzędu, ponieważ koszty ustanowienia pełnomocnika są znacznie wyższe niż kwota wpisu sądowego w sprawie.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie należało uwzględnić, chociaż z innych powodów niż w nim podniesione. Należy bowiem zauważyć, że z akt sprawy wynika, iż skarżący w dniu 15 października 2007 r. złożył wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia adwokata. Zarządzeniem referendarza sądowego (k. 60 akt) został wezwany do przedstawienia dodatkowych dokumentów i oświadczeń. W odpowiedzi na wezwanie skarżący przedstawił dokumenty, ale jednocześnie złożył kolejny formularz wniosku o przyznanie prawa pomocy - w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. W tym stanie rzeczy referendarz sądowy postanowieniem z dnia 6 grudnia 2007 r. przyznał skarżącemu prawo pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych - rozpoznając drugi z wniesionych wniosków. Od tego postanowienia, zgodnie z art. 259 § 1 p.p.s.a. przysługuje sprzeciw. Sprzeciw ten, wbrew przepisom ustawy, został potraktowany przez Sąd jako wniosek o przyznanie prawa pomocy. "Wniosek" ten (nota bene niezłożony na urzędowym formularzu) został rozpoznany postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2008 r., którym odmówiono skarżącemu "przyznania prawa pomocy poprzez ustanowienie adwokata". Tymczasem jak wynika z uzasadnienia tego postanowienia pismo to (sprzeciw) Sąd uznał za "wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych" i ponieważ skarżący "nie wykazał, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych związanych z ustanowieniem pełnomocnika" - odmówił przyznania prawa pomocy poprzez ustanowienie pełnomocnika.
W tych okolicznościach należy stwierdzić, że postanowienie z dnia 21 kwietnia 2008 r. podlega uchyleniu.
Przede wszystkim podkreślić należy, że Sąd błędnie uznał ustanowienie pełnomocnika z urzędu jako wchodzące w zakres kosztów sądowych, tymczasem Sąd w ogóle nie mógł potraktować przysługującego skarżącemu sprzeciwu od postanowienia referendarza, wniesionego w terminie i prawidłowo nazwanego sprzeciwem jako wniosku o przyznanie prawa pomocy - w zakresie ustanowienia pełnomocnika z urzędu i rozpoznać go w tym zakresie, uznając, że wniosek w zakresie kosztów sądowych został pozytywnie rozpoznany przez referendarza sądowego postanowieniem z dnia 6 grudnia 2007 r. W wyniku wniesienia sprzeciwu postanowienie referendarza sądowego utraciło moc (art. 260 p.p.s.a.) a wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy powinien zostać rozpatrzony przez Sąd. Sąd, wobec dwukrotnego złożenia przez skarżącego wniosku o przyznanie prawa pomocy - w różnym zakresie - mógł mieć wątpliwości, co do rzeczywistych żądań skarżącego, w takiej jednak sytuacji mógł wezwać skarżącego do sprecyzowania zakresu wniosku, co w obecnej chwili wydaje się zbędne, skoro skarżący wyraził swoje stanowisko zarówno w sprzeciwie, jak i następnie w zażaleniu.
Z powyższych przyczyn Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. orzekł, jak w sentencji postanowienia.