Na uchwałę Naczelnej Rady Adwokackiej utrzymującą w mocy uchwałę Okręgowej Rady Adwokackiej o odmowie wystąpienia z wnioskiem do Ministra Sprawiedliwości o wyrażenie zgody na wykonywanie przez adwokata zawodu indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem /art. 4 ust. 3 Prawa o adwokaturze/ przysługuje zainteresowanemu skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora w Ministerstwie Sprawiedliwości, W. Grudzieckiego, w sprawie ze skargi Pawła P. na uchwałę Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 8 listopada 1989 r. (...) w przedmiocie wykonywania przez adwokata zawodu indywidualnie po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego, przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 5 marca 1990 r. IV SA 1224/89 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc w związku z art. 211 Kpa:
Czy na uchwałę Naczelnej Rady Adwokackiej utrzymującej w mocy uchwałę okręgowej rady adwokackiej o odmowie wystąpienia z wnioskiem do Ministra Sprawiedliwości o wyrażenie zgody na wykonywanie przez adwokata zawodu indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem /art. 4 ust. 3 prawa o adwokaturze/ przysługuje zainteresowanemu skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego?
podjął następująca uchwałę:
Adwokat Paweł P. skierował do Ministra Sprawiedliwości, za pośrednictwem Okręgowej Rady Adwokackiej w P., wniosek o wyrażenie zgody na wykonywanie zawodu indywidualnie. Okręgowa Rada Adwokacka uchwałą z dnia 2 września 1989 r. postanowiła odmówić wystąpienia z wnioskiem, podając w uzasadnieniu, iż plan rozmieszczenia adwokatów Izby (...) został w pełni zrealizowany
Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej postanowiło nie uwzględniać odwołania Pawła P., uzasadniając to identycznymi okolicznościami, jak ORA w P. Paweł P. wystąpił wówczas ze skargą do Naczelnego Sądu Administracyjnego, twierdząc, że wbrew stanowisku samorządu adwokackiego istniały uzasadnione przesłanki do wyrażenia wobec niego zgody na wykonywanie zawodu adwokata indywidualnie. Naczelna Rada Adwokacka w odpowiedzi na skargę postawiła wniosek o odrzucenie skargi, jako niedopuszczalnej.
W tej sytuacji Naczelny Sąd Administracyjny postanowił na podstawie art. 391 par. 1 Kpc w związku z art. 211 Kpa przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w sentencji uchwały pytanie prawne.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Najwyższy zajmował się już wcześniej w swym orzecznictwie problemami dopuszczalności i zakresu kontroli sądowej nad rozstrzygnięciami w indywidualnych sprawach powstających na tle przepisów prawa o adwokaturze. W uchwale z dnia 30 września 1988 r. /III PZP 55/87/ stwierdził w sposób wyraźny, że w postępowaniu dotyczącym przyjęcia adwokata do zespołu adwokackiego, w zakresie nie uregulowanym w prawie o adwokaturze stosuje się przepisy Kpa, a od uchwały okręgowej rady adwokackiej nie uwzględniającej odwołania adwokata od uchwały zespołu, odmawiającej przyjęcia do zespołu adwokackiego, przysługuje zainteresowanemu skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Uzasadniając swoje stanowisko, Sąd Najwyższy stwierdził m.in., że rozstrzygnięcia organów samorządu adwokackiego w zawodowych sprawach adwokatów mają charakter indywidualny decyzji administracyjnych, podejmowanych na mocy szczególnych przepisów art. 1 par. 2 Kpa należy stosować do nich - w zakresie nie uregulowanym przez prawo o adwokaturze - przepisy postępowania administracyjnego, a ostateczna decyzja adwokackich organów samorządowych w zakresie uprawnień do wykonywania zawodu podlega na mocy dotychczasowego art. 196 par. 2 pkt 17 Kpa kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego. Stanowisko Sądu Najwyższego w powyższej uchwale, poparte obszerną i bogatą argumentacją, mogłoby stanowić uzasadnienie rozstrzygnięcia również w obecnej sprawie. W okresie jednak ponad dwóch lat od tej uchwały nastąpiły w systemie polskiego prawa dalsze zmiany, w poważny sposób umacniające zajęte wówczas przez Sąd Najwyższy generalne stanowisko.
Sąd Najwyższy w obecnym składzie uważa, że fundamentalna jest zasada, iż wszelkie decyzje organów administracyjnych /administracyjnych, samorządowych, gospodarczych i in./, rozstrzygające w sposób stanowczy sprawy indywidualne obywateli z zakresu administracji /w tym też sprawy dotyczące pozycji zawodowej obywateli/, powinny podlegać kontroli niezawisłych sądów, chyba że z jakichś szczególnie uzasadnionych przyczyn ustawodawca tę kontrolę expressis verbis wyłącza. Uzasadnione jest stwierdzenie, że zasada ta wynika wprost z art. 1 Konstytucji, stanowiącego, iż Rzeczpospolita Polska jest państwem prawnym. Ponadto od momentu określenia właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego w drodze klauzuli generalnej /ustawa z dnia 24 maja 1990 r. - Dz.U. nr 34 poz. 201/ nie może być w tym zakresie nawet najmniejszych wątpliwości. Organy samorządowe nie tylko mogą być spod owej kontroli wyłączone, lecz przeciwnie - kontrola ta musi mieć charakter bardziej rygorystyczny, skoro w ich działaniach przeciwstawienie interesu zbiorowości interesowi indywidualnemu może mieć w istocie rzeczy bardziej wyraźny charakter, wynikający także z przesłanek innych niż tylko płynących ze sfery prawa.