Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Marzena Łozowska Sędziowie Sędzia WSA Krzysztof Bogusz Sędzia WSA Grzegorz Gocki (spr.) Protokolant Starszy inspektor sądowy Iwona Dąbrowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2017 r. sprawy ze skargi H. K. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia odsetek od należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia [...], nr [...].
Przedmiotem skargi H. K. (dalej: zobowiązana, skarżąca, strona) jest decyzja Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej ZUS, Zakład) z dnia [...] w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości z tytułu odsetek od należności niepodlegających abolicji.
Zaskarżona decyzja zapadła w następującym stanie faktycznym:
H. K., prowadząc pozarolniczą działalność gospodarczą (sklep) z siedzibą w [...] przy ul. [...], była płatnikiem składek w okresie od 01.01.1999 r. do 16.02.2003 r.
Wnioskiem z dnia 28 października 2015 r. zwróciła się z prośbą o umorzenie odsetek za zwłokę od należności niepodlegających abolicji, wnosząc jednocześnie o prolongatę terminu zapłaty pozostałych zobowiązań. Zaznaczyła, iż nie jest w stanie spłacić zadłużenia do dnia 16 listopada 2015 r., który to data jest ostatecznym terminem uregulowania kwot niepodlegających umorzeniu na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r., poz. 1551 - dalej też w skrócie: ustawa abolicyjna).
Decyzją z dnia [...], wydaną na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 28 oraz art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.; dalej: u.s.u.s.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił umorzenia odsetek za zwłokę w łącznej kwocie 34.661,49 zł, w tym:
- na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres: 02/1999 r., 04/1999 r.- 08/2000 r., 10/2000 r.- 02/2003 r., w wysokości 27.133,53 zł, (naliczonych na dzień 28.10.2015 r.), - na ubezpieczenie zdrowotne za okres: 02/1999 r.- 02/2003 r., w wysokości 5.521,82 zł (naliczonych na dzień 28.10.2015 r.).
- na Fundusz Pracy za okres: 03/1999 r.- 03/2001 r., 07/2001r., 09/2001r. - 02/2003 r., w wysokości 2.006,14 zł (naliczonych na dzień 28.10.2015 r.)
Uzasadniając rozstrzygnięcie organ wskazał, że w przedmiotowej sprawie nie zaistniała żadna z przesłanek określonych w przepisie art. 28 ust. 3 u.s.u.s., która skutkowałaby stwierdzeniem całkowitej nieściągalności. Jednocześnie, zdaniem organu, zebrany materiał dowodowy nie dawał podstaw do stwierdzenia spełnienia przesłanek wskazanych w § 3 ust. 1 Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365) - (dalej Rozporządzenie).
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, decyzją z [...] utrzymał w mocy decyzję wydaną w pierwszej instancji, podzielając stanowisko o braku całkowitej nieściągalności.
Decyzja ta stała się przedmiotem skargi wniesionej przez skarżącą do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu, który wyrokiem z dnia 30 czerwca 2016r. o sygn. akt I SA/Op 203/16 uchylił to rozstrzygnięcie.
W uzasadnieniu wyroku Sąd zważył, iż postępowanie w przedmiocie umorzenia należności z tytułu składek (a więc zgodnie z art. 24 ust. 2 u.s.u.s.: składek oraz odsetek za zwłokę, kosztów egzekucyjnych, kosztów upomnienia) - unormowane w art. 28 u.s.u.s., dotyczyć może tylko i wyłącznie należności istniejących, do których uiszczenia płatnik jest zobowiązany. Niedopuszczalne jest natomiast objęcie postępowaniem należności, które nie istniały bądź wygasły na skutek przedawnienia. W każdym przypadku przy rozpatrzeniu wniosku o umorzenie zaległych należności z tytułu składek (w tym odsetek) niezbędne jest więc ustalenie ich wymagalności na dzień wydania decyzji. Ustalenia takie powinny być dokonane w pierwszej kolejności, jeszcze przed analizą wystąpienia przesłanek warunkujących dopuszczalność umorzenia zaległych należności. Tylko bowiem wobec faktycznie istniejących należności można wydać rozstrzygniecie merytoryczne, załatwiające sprawę co do istoty, a więc poprzez umorzenie należności lub odmowę jej umorzenia. Niezależnie zatem od tego, czy strona powołuje się na okoliczność przedawnienia, na organie ciąży obowiązek zbadania w pierwszej kolejności istnienia należności mającej podlegać umorzeniu, czemu winien dać wyraz w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.