Organem wyższego stopnia w rozumieniu art. 17 Kpa w stosunku do rady izby notarialnej jest Krajowa Rada Notarialna.
Krajowa Rada Notarialna jest właściwa do rozpatrzenia zażalenia na postanowienie - opinię rady izby notarialnej w kwestii powołania na stanowisko notariusza /art. 10 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. prawo o notariacie - Dz.U. nr 22 poz. 91 ze zm. - w związku z art. 106 par. 1 i 5 Kpa/.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał zasadność skargi Michała W. na uchwałę Krajowej Rady Notarialnej z dnia 27 czerwca 1997 r. w przedmiocie uznania się za niewłaściwą i przekazania sprawy według właściwości i na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym /Dz.U. nr 74 poz. 368 ze zm./ uchylił zaskarżoną uchwałę, a także - zgodnie z art. 55 ust. 1 cytowanej ustawy - zasądził od Krajowej Rady Notarialnej na rzecz skarżącego pięćdziesiąt złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Krajowa Rada Notarialna w Warszawie uchwałą z dnia 27 czerwca 1997 r. nr 12/97 postanowiła uznać się za niewłaściwą w sprawie rozpoznania zażalenia Michała W. na postanowienie - opinię Rady Izby Notarialnej w (...) z dnia 26 kwietnia 1997 r. i przekazać sprawę według właściwości Walnemu Zgromadzeniu Notariuszy Izby Notarialnej w (...) jako organowi nadrzędnemu w stosunku do Rady Izby Notarialnej w (...). W uzasadnieniu podała, że Rada Izby Notarialnej w (...) błędnie wskazała Krajową Radę Notarialną jako organ nadrzędny w tej sprawie (...). Organem wyższego rzędu w stosunku do rady izby notarialnej jest walne zgromadzenie notariuszy tej izby, co wynika wprost z art. 27 i następnych prawa o notariacie.
Michał W. zaskarżył uchwałę Krajowej Rady Notarialnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, domagając się jej uchylenia. Podał, że - jego zdaniem - Krajowa Rada Notarialna jest organem nadrzędnym nad radą izby notarialnej i tym samym jest właściwa do rozpoznania zażalenia na postanowienie rady izby notarialnej. Właściwość Krajowej Rady Notarialnej wynika z art. 127 par. 2 w związku z art. 144 Kpa, art. 17 pkt 4 i art. 5 par. 2 pkt 5 Kpa.
W odpowiedzi na skargę Krajowa Rada Notarialna wniosła o jej odrzucenie. Podała, że nie jest organem wyższego stopnia właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienie Rady Izby Notarialnej w (...). Rada izby notarialnej jest odrębnym organem izby notarialnej. Krajowa Rada Notarialna natomiast jest odrębną osobą prawną. Nie przysługują jej żadne kompetencje nadrzędne w stosunku do rad izb notarialnych, art. 38 prawa o notariacie bowiem stanowi, iż Krajowa Rada jest reprezentantem notariatu. Analiza szczegółowego zakresu jej działania /unormowanego w art. 40/ prowadzi do wniosku, iż brak jest stosunku nadrzędności wobec rad izb notarialnych. Dotyczy to w szczególności spraw indywidualnych, a za taką bezspornie należy uznać opinię o powołaniu danej osoby na notariusza.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Kompetencje do rozpoznania zażalenia na postanowienie, o którym mowa w art. 106 par. 5 Kpa, przysługują organowi wyższego stopnia. Przepis art. 17 Kpa nie zawiera ogólnej definicji organu wyższego stopnia, wskazuje natomiast indywidualnie organy wyższego stopnia w stosunku do poszczególnych rodzajów organów administracji państwowej.
Według art. 17 pkt 4 Kpa organem wyższego stopnia w stosunku do organów organizacji społecznych /w tym - w myśl art. 5 par. 2 pkt 5 Kpa - organizacji samorządowych/ jest odpowiedni organ wyższego stopnia tych organizacji, a w razie jego braku organ państwowy sprawujący nadzór nad organizacją. To ustawowe wyjaśnienie pojęcia organu wyższego stopnia w stosunku do organów organizacji społecznych jest dotknięte w części błędem idem per idem, czyli "to samo przez to samo" /organem wyższego stopnia jest odpowiedni organ wyższego stopnia/. Niemniej jednak, dopatrując się pewnych prawidłowości w ustalaniu zależności instancyjnej pomiędzy organami wymienionymi w art. 17 Kpa, można przyjąć, że organ wyższego stopnia jest organem strukturalnie odrębnym i kompetencyjnie nadrzędnym nad organem niższego stopnia. W stosunku do organów gminy, a więc organizacji mającej również charakter samorządowy, organami wyższego stopnia są wojewodowie albo samorządowe kolegia odwoławcze /art. 17 pkt 1 Kpa/, a nie inny, wewnętrzny organ gminy. Pogląd taki wyrażono zresztą w literaturze prawniczej, stwierdzając, że przy ustalaniu organu wyższego stopnia wobec organu organizacji społecznej nie wchodzą w rachubę organy wewnętrzne określonego ogniwa organizacyjnego organizacji społecznej, chociażby pozostawały w stosunku nadrzędności do innego wewnętrznego organu tej organizacji /B. Adamiak i J. Borkowski: Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 1996 str. 100/.